Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Weronika Serek
Artykuł z 2015 roku
W gospodarce rynkowej pieniądz pełni głównie funkcję środka wymiany. Producenci wymieniają swoje dobra na pieniądze, a następnie pieniądze wymieniają na inne dobra.
Wraz ze wzrostem produkcji dóbr i usług wzrasta popyt na środki wymiany. I odwrotnie, wraz ze spowolnieniem aktywności gospodarczej spada popyt na usługi pieniężne.
Ceny i popyt na pieniądze
Na popyt na usługi środka wymiany wpływają również zmiany cen. Wzrost cen towarów i usług prowadzi do wzrostu popytu na pieniądz. Ludzie żądają więcej pieniędzy, aby ułatwić sobie zakup droższych towarów i usług. Spadek cen dóbr i usług powoduje spadek popytu na środek wymiany.
Weźmy teraz za przykład sytuację, w której nastąpił wzrost podaży pieniądza dla danego stanu aktywności gospodarczej (czyli produkcji). Ponieważ nie nastąpiła zmiana popytu na usługi środka wymiany, oznacza to, że ludzie mają teraz nadwyżkę pieniądza lub zwiększoną płynność pieniężną. Nikt nie chce posiadać więcej pieniędzy, niż jest to wymagane, a nadwyżek gotówki można pozbyć się, wymieniając je na towary. Jednak wszyscy jako grupa nie mogą pozbyć się w ten sposób nadwyżki pieniędzy. Mogą tylko przekazywać pieniądze od jednej osoby do drugiej.
Mechanizmem generującym eliminację nadwyżki gotówki jest wzrost cen towarów. Gdy jednostki zaczynają wykorzystywać nadwyżkę gotówki w nabywaniu towarów, następuje wzrost cen. W efekcie wzrasta popyt na usługi pieniądza. Wszystko to z kolei prowadzi do eliminacji nadwyżki pieniężnej. Warto zauważyć, że to, co spowodowało wzrost cen towarów na różnych rynkach, to wzrost nadwyżki pieniężnej lub płynności pieniężnej w odpowiedzi na wzrost podaży pieniądza.
Deflacja i podaż pieniądza
Podczas gdy wzrost podaży pieniądza skutkuje nadwyżką pieniężną, spadek podaży pieniądza przy danym poziomie aktywności gospodarczej prowadzi do deficytu pieniężnego. Ludzie nadal oczekują od środka wymiany takiej samej ilości usług. Aby dostosować się do tej sytuacji, zaczną sprzedawać towary, obniżając w ten sposób ich ceny.
Przy niższych cenach spada popyt na usługi środka wymiany, a to z kolei prowadzi do likwidacji deficytu pieniężnego.
Zmiana płynności lub nadwyżka pieniężna może również nastąpić w odpowiedzi na zmiany aktywności gospodarczej i zmiany cen. Na przykład przy danym zasobie pieniądza i spadku aktywności gospodarczej może pojawić się wzrost płynności. Spadek aktywności gospodarczej oznacza, że wytwarza się mniej towarów. Zatem, mniej towarów będzie wymienianych, co oznacza spadek popytu na usługi pieniężne. Kiedy jednak pojawi się nadwyżka pieniądza, spowoduje ona dokładnie takie same skutki w odniesieniu do cen dóbr i usług, jakie wywołuje wzrost podaży pieniądza.
Z kolei wzrost cen prowadzi do eliminacji nadwyżki pieniądza — eliminacji płynności monetarnej. I na odwrót — wzrost aktywności gospodarczej przy niezmienionej ilości pieniądza powoduje powstanie deficytu pieniężnego.
To z kolei wprawia w ruch sprzedaż towarów, obniżając w ten sposób ich ceny, co z kolei prowadzi do eliminacji deficytu monetarnego.
Ta dynamika może występować nierównomiernie na wielu różnych rynkach, ale związek między cenami a podażą pieniądza dobrze widać na rynku akcji.
Upływ czasu między szczytową płynnością a szczytem na giełdzie
Między zmianami płynności, tj. nadwyżką pieniężną, a zmianami cen aktywów, takich jak akcje, występuje opóźnienie czasowe. ( Odpowiedzialne za to jest to, że kiedy pieniądze są wstrzykiwane, nie wpływają one natychmiast na wszystkie rynki. Istnieją wcześniejsi i późniejsi odbiorcy pieniędzy.) Na przykład może wystąpić duże opóźnienie między szczytem płynności a szczytem na giełdzie.
Efekt poprzednio rosnącej płynności może jeszcze przez pewien czas usunąć w cień efekt obecnie spadającej płynności. Stąd też szczyt na rynku akcji pojawia się w momencie, gdy malejąca płynność zaczyna dominować.
Przykłady historyczne: 1927 do 2009
Na przykład roczne tempo wzrostu płynności osiągnęło szczyt w listopadzie 1927 r. i wyniosło 10,2 proc. — po 22-miesięcznym opóźnieniu S&P 500 zareagował, osiągając w sierpniu 1929 r. najwyższy poziom 31,71. (Warto zauważyć, że płynność to roczne zmiany procentowe w AMS [austrian money supply] minus roczne procentowe zmiany CPI i produkcji przemysłowej). W 1987 r. opóźnienie między szczytem płynności a szczytem na rynku akcji było znacznie krótsze — roczna stopa wzrostu płynności w styczniu 1987 r. osiągnęła poziom 15,1 proc. S&P 500 zareagował na to, osiągając szczyt osiem miesięcy później na poziomie 329,9 we wrześniu tego samego roku.
Innym przykładem jest roczna stopa wzrostu naszej miary monetarnej AMS,która w maju 1975 roku wynosiła 4,5%. Roczna stopa wzrostu wskaźnika cen konsumpcyjnych wynosiła 9,5%, a roczna stopa wzrostu produkcji przemysłowej zamknęła się na poziomie minus 12,4%. W rezultacie nasza miara płynności osiągnęła wysoki poziom 7,4%. W odpowiedzi na to indeks S&P 500 osiągnął szczyt na poziomie 107,5 w grudniu 1976 roku. Następnie, miara płynności osiągnęła dno na poziomie -10,4% w maju 1976 roku. S&P 500 osiągnął dno na poziomie 87,04 w lutym 1978 roku — co oznacza spadek o 19% od szczytu.
S&P 500 zamknął się na poziomie 1549,30 w październiku 2007 r., po czym nastąpił duży spadek, który w lutym 2009 r. spowodował, że indeks giełdowy osiągnął 735,1 — spadek o 52,3%. Roczne tempo wzrostu płynności osiągnęło najwyższy poziom 7,1% w czerwcu 2003 r. (patrz wykres). Należy zauważyć, że dolny poziom indeksu cen akcji na poziomie 735,1 osiągnięty w lutym 2009 roku został poprzedzony dolnym poziomem płynności na poziomie -6% w listopadzie 2007 roku.
Źródło ilustracji: Pixabay.com
