Źródło: cobdencentre.org
Tłumaczenie: Mateusz Czyżniewski
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), będący blokiem gospodarczym składającym się z dziesięciu krajów, uzyskało powszechne uznanie. Poprzez zniesienie ceł na blisko 8 tysięcy towarów, zwiększenie dostępu przedsiębiorstw do sąsiednich rynków i obniżenie cen dla konsumentów, organizacja ta osiągnęła roczny wzrost PKB 4,6% (znacznie przekraczając globalną średnią o 3,2%). Stąd jest często przedstawiana jako ta, która osiągnęła „nieoczekiwany sukces w obliczu wielu przeciwności”. Jednak te „przeciwności losu” znowu pojawiły się na horyzoncie. ASEAN jest bardziej podzielone niż kiedykolwiek i nie zdołało skoordynować wspólnej odpowiedzi na trzy najważniejsze kwestie: regionalne nierówności, skutki napięć między USA a Chinami oraz zakłócenia spowodowane przewrotem wojskowym w Birmie.
Pomiędzy krajami ASEAN zaistniały pewne rozbieżności ekonomiczne. W ciągu ostatniej dekady PKB na mieszkańca Singapuru wzrósł o 27 000 dolarów, w porównaniu z niewielkim wzrostem o 800 dolarów w Birmie. Ta nierówność jest pogłębiana przez dwa oczywiste czynniki. Uboższe kraje ASEAN uzyskują niewiele bezpośrednich inwestycji zagranicznych, ponieważ są one postrzegane jako miejsca ryzykowne, co skutkuje wyższym bezrobociem i mniejszymi dochodami uzyskiwanymi przez obywateli. Ponadto ich rządy uzyskują w mniej wpływów do budżetu z tytułu podatków od osób prawnych i dochodów, stąd nie są w stanie realizować odpowiedniego poziomu wydatków na usługi, które są kluczowe dla wzrostu ich gospodarek, w tym na infrastrukturę i edukację. Ponieważ klimat również różni się między poszczególnymi krajami członkowskimi, niektórzy cierpią z powodu miliardowych strat wywołanych co roku klęskami żywiołowymi, a inni korzystają z luksusu braku tego typu problemów. Nierówności nie tylko stwarzają napięcie między państwami członkowskimi i podważają ich spójność regionalną, ale zwiększają też prawdopodobieństwo załamania się jakiejś z tych gospodarek. To z kolei oznaczałoby, że jej kontrahenci straciliby na imporcie lub zaczęli cierpieć z powodu niespłacanych kredytów. Widoczne było to podczas kryzysu finansowego w Azji z lat 1997–1988, w którym kraje członkowskie straciły jedną trzecią swojego PKB po upadku tajskiego bahta.
Co więcej, amerykańsko-chińska wojna handlowa umieściła kraje ASEAN dosłownie między młotem a kowadłem, ponieważ wzmocnienie ich relacji z jednym z mocarstw prowadziłoby do osłabienia relacji z drugim. Stawka w tej rozgrywce jest dla ASEAN bardzo wysoka. Chiny były ich największym partnerem handlowym przez trzynaście lat z rzędu, podczas gdy Stany Zjednoczone stały się największym źródłem inwestycji zagranicznych, przekazując 330 miliardów dolarów w 2020 roku, po to, aby zastąpić chińską inicjatywę Pasa i Szlaku swoim własnym programem, Build Back Better World. Ponadto rozbieżne postawy wobec Chin powodują konflikt między członkami ASEAN. Na przykład, gdy Filipiny i Wietnam wszczęły postępowanie sądowe przeciwko ekspansji Chin na Morzu Południowochińskim, zostało ono zablokowane przez Kambodżę.
Wojskowy zamach stanu w Birmie spowodował, że miliony pracowników wzięło udział w strajkach, które sparaliżowały działalność gospodarczą i w skutek tego doprowadziły do recesji, negatywnie wpływając na ASEAN. Organizacja nie odpowiedziała wystarczająco silnie na działania junty wojskowej. Wymagała jedynie, jako element raczej symboliczny, aby niepolityczny delegat reprezentował naród podczas rozmów, zamiast jego przywódcy, Min Aung Hlainga. Aby to uzasadnić, organizacja odwoływała się do swojej sztywnej zasady nieingerencji, która poważnie nadszarpnęła jej reputację. Ponadto skorumpowana junta ukradła miliony z funduszy rządowych, w szczególności z budżetu organów ścigania, co zachęciło do wzrostu międzynarodowej działalności przestępczej. Na przykład tajska policja aresztuje coraz więcej osób za przestępstwa związane z narkotykami, a syndykaty z Birmy wykorzystują chaos, aby stworzyć silniejsze sieci przemytu międzynarodowego.
Na szczęście istnieje kilka rozwiązań, które mogłyby złagodzić te skutki i stworzyć możliwości przyszłego wzrostu gospodarczego. Aby rozwiązać problem nierówności, kraje ASEAN mogłyby przekazać więcej funduszy na rzecz AADMER (Umowa ASEAN w sprawie zarządzania klęskami żywiołowymi i reagowania w sytuacjach nadzwyczajnych), w celu przyśpieszenia napraw i remontów powstałych wskutek klęsk naturalnych. Ponadto bardziej zamożne kraje członkowskie mogłyby wysłać doradców finansowych do krajów ASEAN o niższych dochodach, aby opracować plany, które ożywiły by ich koniunkturę gospodarczą. Mogą one również zintegrować formalne usługi finansowe z tymi państwami, ponieważ aż 48% dorosłych w Azji Południowo-Wschodniej nie ma dostępu do banków. Ci ludzie nie będą już musieli pożyczać pieniędzy od lichwiarzy którzy nakładają astronomiczne stopy procentowe. Oznacza to, że ci ludzie będą mogli mieć więcej dochodów dostępnych do dyspozycji na inne wydatki, a tym samym mogą podnieść swój poziom życia.
Aby złagodzić presję geopolityczną ze strony Stanów Zjednoczonych i Chin, organizacja mogłaby zadowolić obie strony poprzez pośrednictwo w negocjacjach dotyczących obszarów, w których mają one wspólne interesy np. takich jak zielone technologie. Może to być szczególnie obiecujący obszar badawczy, ponieważ stopień zrównoważonego rozwoju ASEAN jest wątpliwy; żaden z uczestników ASEAN nie jest na drodze do osiągnięcia Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ do roku 2030. Organizacja mogłaby również czerpać zyski z produkcji towarów, których to proces jest związany z koniecznością zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa – zwłaszcza półprzewodników – ponieważ supermocarstwa odmawiają kupowania ich od siebie nawzajem. Jednocześnie mogłaby zwiększyć wolumen handlu z innymi silnymi graczami w regionie, takimi jak Australia i Japonia. Pozwoliłoby to na zachowanie neutralnego stanowiska w konflikcie oraz zmniejszenie fluktuacji wynikających z wojny handlowej.
Wreszcie, związek mógłby odegrać bardziej aktywną rolę w procesie skłaniania Birmy do powrotu na drogę praworządności. Na przykład może zawiesić członkostwo Birmy w ASEAN, po to, aby na arenie międzynarodowej upokorzyć panującą tam juntę wojskową. Ponadto organizacja mogłaby również zmniejszyć import do Birmy, który stanowi 40% całkowitego wolumenu importu. Spowodowałoby to, że generałowie junty, którzy są już w trudnej sytuacji finansowej, zaczęliby jeszcze bardziej walczyć o finansowanie swojego reżimu. Taki powrót zachęciłby do ożywienia gospodarczego, ponieważ perspektywa rządów demokratycznych zwiększyłaby produktywność wśród obywateli Birmy oraz umożliwiłaby USA i Wielkiej Brytanii zniesienie sankcji. Co więcej, działania te mogłyby poprawić globalny wizerunek ASEAN, ponieważ wiele krajów nie popiera junty rządzącej w Birmie, a także mogą zniechęcić do przeprowadzenia zamachu stanu w innych krajach ASEAN.
Optymistyczni ekonomiści coraz częściej porównują ASEAN do tygrysa – uniwersalnego symbolu siły. Jeśli organizacja ta chce żyć zgodnie z tym wizerunkiem i w skutek tego zdobyć międzynarodowy szacunek, powinna najpierw odzyskać swoją dawną pozycję – zjednoczonej i wiarygodnej ekonomicznie organizacji międzynarodowej.
Źródło grafiki: adobestock
