Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Paweł Kot
Objęcie prezydentury w Argentynie przez libertariańskiego anarchokapitalistę Javiera Milei oznacza rozwianie złowieszczych chmur socjalizmu przez wschodzące słońce libertarianizmu na kontynencie południowoamerykańskim. Argentyński system legislacyjny, składający się z Senatu i Izby Deputowanych, ma na celu wzmocnienie demokratycznych rządów i odpowiedzialności.
Jednak jego nieodłączna struktura często prowadzi do impasów, szczególnie w przypadku kontrowersyjnych reform. Prezydentura Carlosa Menema w latach 1989-1999 stanowiła kluczowy zwrot w kierunku klasycznego liberalizmu, wprowadzając szeroko zakrojone zmiany, takie jak powszechna prywatyzacja, deregulacja i plan wymienialności z 1991 r., który powiązał argentyńskie peso z dolarem amerykańskim. Początkowo reformy te przyciągnęły inwestycje zagraniczne, ale wkrótce napotkały przeszkody w argentyńskiej dwuizbowej legislaturze, w której na porządku dziennym była praktyka „poszukiwania renty”.
Senat, wyrażając obawy prowincji, często sprzeciwiał się tym reformom, obawiając się utraty wspieranych przez państwo źródeł dochodów i suwerenności regionalnej. Twierdzono, że koncentracja władzy gospodarczej w Buenos Aires i zagranicznych firmach była szkodliwa dla lokalnych przedsiębiorstw i dobrobytu publicznego. Opór ten doprowadził do znacznych modyfikacji i opóźnień w polityce Menema.
„Poszukiwanie renty” jest w Argentynie kolejną przeszkodą dla reform gospodarczych i dotyczy różnych sektorów, takich jak rolnictwo, przemysł, związki zawodowe i biurokraci dążący do zachowania swoich korzyści ekonomicznych poprzez interwencję rządu. Grupy te zazwyczaj opierają się takim zmianom, jak liberalizacja handlu lub deregulacja, które mogłyby zagrozić ich uprzywilejowanej pozycji.
Po 1995 roku wpływ Senatu na procesy legislacyjne nasilił się, często stają się przeciwwagą dla władzy wykonawczej. Senatorowie reprezentowali różne interesy regionalne i analizowali, zmieniali czy wetowali inicjatywy prezydenckie, zwłaszcza w sprawach gospodarczych. Ta asertywność doprowadziła do ożywionych debat i kompromisów w kwestii reform gospodarczych pod koniec lat 90. i na początku XXI wieku, co często skutkowało osłabieniem lub niekompletnością wprowadzanej polityki.
Droga do reform gospodarczych w Argentynie stoi w obliczu wyzwań związanych z dwuizbową legislaturą i żywotnymi interesami wpływowych grup przeciwnych reformom. Wdrożenie koncepcji „wolnych miast” w całym kraju mogłoby przeciwdziałać stagnacji politycznej i usprawnić reformy gospodarcze. Te autonomiczne lub półautonomiczne obszary miejskie, z unikalnymi ramami gospodarczymi i administracyjnymi, mogłyby działać jako katalizatory powszechnych zmian gospodarczych. Tworząc strefy kładące nacisk na wolność działania rynku, minimalne regulacje i silne prawa własności, Argentyna mogłaby pielęgnować ekosystem wspierający przedsiębiorczość, inwestycje zagraniczne i szybki wzrost gospodarczy.
Reforma poprzez wolne miasta
Kluczowym elementem libertariańskiego myślenia jest nie tylko zniesienie usług finansowanych przez państwo, ale także zastąpienie ich rozwiązaniami prywatnymi i społecznościowymi. Oznacza to radykalne zastąpienie istniejących w Argentynie struktur zarządzania instytucjami prywatnymi. Prywatne lub „wolne” miasta stają się pod tym względem nieocenionym źródłem reform, ponieważ mogą pomóc we wprowadzeniu zmian instytucjonalnych i eksperymentowaniu z nowymi zasadami wewnątrz federalnej struktury Argentyny.
Historia gospodarcza
Pomyślne wdrożenie „wolnych” miast wymaga wyboru obszarów połączonych sieciami z całą argentyńską gospodarką, dzięki którym może ona efektywnie wykorzystywać istniejące zasoby, służąc argentyńskiej przewadze komparatywnej. Sukces tych ośrodków zależy przede wszystkim od tego, czy ich powstanie i funkcjonowanie będzie całkowicie niepolityczne i długoterminowe, dotyczące jedynie łączności gospodarczej i geograficznej, i pod warunkiem, że zasady te będą przestrzegane przez mieszkańców, wśród których zadomowi się kultura przestrzegania praw własności. Socjalizm przynosi ze sobą cały zestaw pasożytniczych przekonań i zasad instytucjonalnych, które tworzą środowisko dla „poszukiwania renty”, jednocześnie zniechęcając do innowacji i hamując postęp poprzez uspołecznianie zysków i strat, przyzwyczajając społeczeństwo do zgniłej współzależności. Sukces alternatywy dla tego systemu zależy zatem w dużej mierze od pojawienia się charakterystycznego zestawu przekonań, zasad instytucjonalnych i ludzi, którzy podkreślają wartość przedsiębiorczości i działań przedsiębiorczych, służąc jako model dla reszty społeczeństwa.
Pierwotna wersja wolnych miast miała formę specjalnych stref ekonomicznych, w których to scentralizowane gospodarki próbowały naśladować sukces mniej regulowanego Hongkongu. Ustanowiono strefy z niewielką biurokracją i biurokracją, aby zachęcić kwitnące firmy. Sukces w Chinach i porażka w Indiach oferują świetny wgląd w to, jak ich kontrastująca struktura instytucjonalna i zasady zarządzania przyniosły przeciwne wyniki.
Pierwszy rozkwit wielkiej chińskiej transformacji gospodarczej, która później wyciągnęła miliardy ludzi z ubóstwa, miał miejsce w mało znanej, biednej wiosce rybacko-rolniczej i pobliskim małym miastem targowym. Obszar obejmujący współczesne Shenzhen przeszedł od rocznego produktu krajowego brutto na mieszkańca poniżej 606 jenów (90 USD) do 175 000 jenów (26 000 USD) z ponad trzynastoma miliardami mieszkańców. Shenzhen wyróżnia się nie tylko wzrostem gospodarczym, ale także ewolucją i rozprzestrzenianiem się technologii.
Miasto przeszło od podstawowej produkcji do bycia kolebką zaawansowanych technologicznie innowacji. Warto zauważyć, że firmy z siedzibą w Shenzhen, takie jak Huawei i Tencent, są obecnie światowymi liderami technologicznymi. Dzielnica Huaqiangbei w Shenzhen, ewoluująca od lokalnego rynku do globalnego centrum elektroniki, jest przykładem przejścia miasta do branż zaawansowanych technologii, takich jak robotyka, biotechnologia i energia odnawialna. Transformacja ta, charakteryzująca się przejściem od produkcji niskiej do wysokiej klasy, znajduje odzwierciedlenie w danych eksportowych Shenzhen, w których dominują obecnie towary zaawansowane technologicznie. Dobrobyt ten nie był jednak wynikiem legislacyjnego nakazu chińskiego rządu centralnego, umożliwiającego decentralizację lokalnym biurokratom rządu prowincji. Zamiast tego był to rezultat wcześniejszych praktyk przedsiębiorczych zakorzenionych w lokalnej populacji (choć na małą skalę). Tamtejsza ludność rozumiała zasady własności prywatnej, a imigranci byli w stanie nauczyć się ich poprzez naśladownictwo.
Ci ambitni ludzie dążyli do dobrobytu gospodarczego, pomagała w tym łatwość imigracji i powiązania z resztą chińskiej gospodarki. Większość ludzi w Chinach była przypisana do rady w danym miejscu i prawnie zobowiązana do pozostawania tam ze względu na ograniczenia planowania urbanistycznego rządu centralnego. Miasto pełniło więc rolę połączonej wyspy, która pozwalała najlepszym zasobom ludzkim i kapitałowym dobrowolnie przenieść się do Shenzhen w poszukiwaniu dobrobytu i lepszego życia.
Historia Shenzhen pokazuje lokalny sukces osiągnięty dzięki: efektywności populacji biegłej w sztuce prowadzenia biznesu, przestrzeganiu zasad instytucjonalnych i atmosferze konkurencji, i w bardzo niekorzystnym świetle stawia porażkę maoistowskich Chin. Czynniki te są ważne, ponieważ inne kraje socjalistyczne z pasożytniczą elitą próbowały ustanowić specjalne strefy, a nie udało im się wprowadzić żadnych trwałych zmian ani korzyści dla ich gospodarek.
Indyjskie doświadczenia ze strefami zarządzania wyraźnie kontrastują z chińskimi zarówno pod względem podejścia, jak i wyników. W przeciwieństwie do oddolnego procesu wzrostu, indyjskie zarządzanie gospodarką polegało na licytacji czynszów, dystrybucji zasobów w oparciu o łapówki i całkowitym oderwaniu od jakichkolwiek potrzeb rynkowych. Intensywne regulacje, ograniczenia i centralne planowanie w pierwszych pięćdziesięciu latach skutecznie zniechęcały do jakiejkolwiek konkurencyjnej przedsiębiorczości rynkowej. Prowadziły natomiast do dominacji ryku przez poszczególne podmioty, a bardziej rzutkich ludzi do nieustannej rywalizacji o licencje rządowe, dając przy tym ogromne łapówki i wykorzystując przychylność polityków „poszukujących renty”. Część dochodu narodowego przeznaczana na łapówki osiągnęła w 1965 r. poziom prawie 8%.
Chociaż wymuszona liberalizacja po nieuchronnym bankructwie na początku lat 90. doprowadziła do spadku kontroli rządu nad gospodarką, to zrobiła to tylko nieznacznie, a wszechobecne regulacje dotyczyły każdej sfery życia gospodarczego. Rozprzestrzenił się system zliberalizowanego „poszukiwania renty”, w którym firmy zmawiają się z politykami i biurokratami w różnych sektorach gospodarki w celu przejęcia rynków poprzez dotacje i ograniczenia wejścia. Szczególnie w specjalnych strefach ekonomicznych decentralizacja przyniosła polityczne złodziejstwo z poziomu centralnego na stanowy. Lokalni politycy w zmowie z firmami państwowymi kupują ziemię za przysługi, dając łapówki całkowicie oderwane od znaczenia gospodarczego, a następnie sprzedają je zainteresowanym inwestorom w tych strefach. Te biurokratyczne firmy państwowe, kierowane przez polityków przeciwko promocjom, często bezpośrednio decydują o branży inwestycji — technologii, która ma być wykorzystywana w produkcji. Naturalnym rezultatem była katastrofa gospodarcza, która nie przyniosła żadnych korzyści szerszej gospodarce.
Podsumowując, Argentyna znajduje się w krytycznym momencie, a przyjęcie koncepcji wolnych miast stanowi wyjątkową i potężną szansę na transformację gospodarczą. Wnioski wyciągnięte z wyzwań legislacyjnych, przed którymi stanęła Argentyna w erze Menema, oraz kontrastujące z nimi wyniki specjalnych stref ekonomicznych w Chinach i Indiach oferują cenny wgląd w ścieżkę, którą powinna podążać Argentyna.
Ustanowienie wolnych miast, autonomicznych lub półautonomicznych obszarów miejskich z odrębną polityką gospodarczą i administracyjną, może być przełomem dla argentyńskiej gospodarki. Wolne miasta — działające na zasadach wolności rynkowej, ograniczonej regulacji i rozszerzonych praw własności — mogą ominąć blokady legislacyjne i zachowania nakierunkowane na poszukiwanie renty zakorzenione w obecnym systemie politycznym. Mogą one stworzyć środowisko sprzyjające przedsiębiorczości, inwestycjom zagranicznym i szybkiemu rozwojowi gospodarczemu, odzwierciedlając historie sukcesu regionów takich jak Shenzhen. Kluczem do tego sukcesu jest zapewnienie, że te wolne miasta powstaną z zachowaniem nacisku na niepolityczną formację, łączność gospodarczą i geograficzną oraz kulturę, która ceni prawa własności i działania przedsiębiorcze.
Źródło ilustracji: Pixabay
