Relacja z przyjazdu prof. Huerty de Soto

Autor: Piotr Rutkowski

W dniach 29-30 października roku 2009, mieliśmy zaszczyt gościć w Warszawie profesora Jesusa Huertę de Soto, autora książki „Pieniądz, kredyt bankowy i cykle koniunkturalne”. Nasz gość jest nie tylko wykładowcą ekonomii politycznej na Universidad Rey Juan Carlos (King Juan Carlos University) w Madrycie, laureatem prestiżowej nagrody im. Adama Smitha, ale przede wszystkim znakomitym przedstawicielem, jak sam by powiedział, „la escuela austriaca” – szkoły austriackiej.

Profesor Jesus Huerta de Soto wylądował na warszawskim Okęciu w środę, 28 października. W czwartek o godzinie 10.00 mogliśmy wysłuchać jego pierwszego wykładu. Zgodnie z rozkładem nasz gość pojawił się w auli SGGW, gdzie podjął tematykę obecnego kryzysu finansowego i kontrowersji jakie wzbudził. Profesor de Soto, z właściwą sobie swadą, przedstawił kluczowe czynniki odpowiadające za bałagan na światowych rynkach finansowych. W swoim wywodzie skoncentrował się na konstrukcji obecnego systemu bankowego i, przywołując obraz gospodarek socjalistycznych, miejscu instytucji banku centralnego we współczesnej ekonomii. Profesor przeszedł płynnie od opisu kryzysu do  rozwiązań systemowych, wskazując na rynek pieniądza i jego liberalizację jako na kluczowy w kontekście reform. Po wykładzie nasz gość odpowiadał na pytania i wyjaśniał wątpliwości słuchaczy.

Następna na liście była Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Profesor de Soto pojawił się w niej o godzinie 13.00. W czasie swojego wykładu miał za zadanie wyłożyć teorię efektywności dynamicznej i wskazać korzenie kapitalizmu. Swoją prezentację podzielił na 3 części, mówiąc wpierw o hiszpańskich korzeniach szkoły austriackiej, następnie o dynamicznym ujęciu efektywności i w końcu o relacji na przecięciu biznesu, etyki i efektywności w systemie kapitalistycznym.  Na początku nasz gość wskazał na hiszpańską szkołę z Salamanki, jako na kolebkę ekonomicznej myśli liberalnej. Pokazał, że ich ówczesne osiągnięcia (subiektywna teoria wartości, determinacja kosztów) znacznie wyprzedzały epokę, w której tworzyli. W drugiej części wprowadził rozróżnienie na statyczną i dynamiczną efektywność. Rozróżnienie to jest zasadniczą różnicą w perspektywie pojmowania efektywności między szkołą austriacką, a ekonomią mainstreamową. W części trzeciej profesor de Soto stawia ciekawą tezę o rzeczywistej tożsamości efektywności i sprawiedliwości na rynku, cytując: „What is just cannot be inefficient and what is efficient cannot be unjust”. Przedstawienie jej w ten sposób posłużyło jako argument popychający nas ku liberalizacji. Ze względu na ograniczenia czasowe i podpisywanie książek pytania tym razem ograniczyły się do minimum.

Po wykładzie na Giełdzie Papierów Wartościowych profesor de Soto szybko zmienił miejsce pobytu na Szkolę Główną Handlową. Przybył tam specjalnie na osobiste zaproszenie profesora Leszka Balcerowicza. W jego gabinecie w katedrze Międzynarodowych Studiów Porównawczych odbyła się dyskusja pomiędzy ekonomistami. Po krótkim przedstawieniu zarządu Instytutu Misesa i innych gości profesorowie rozpoczęli dyskusję o książce „Pieniądz, kredyt bankowy i cykle koniunkturalne”, przy wydaniu której prof. Balcerowicz miał swój udział. Dowiedzieliśmy się, że ww. książkę czytały takie persony jak Jean Claude Trichet (prezes EBC), a książka doczeka się nowych wydań, między innymi w Holandii, Portugalii i Chinach. Obaj podzielali optymizm związany z publikacją. Później rozmowa zeszła na inne tory, poruszono tematy sytuacji polityczno-ekonomicznej w Hiszpanii, harmonogramu wykładów i projektów nauczania ekonomii austriackiej w wymiarze akademickim. Zasygnalizowana została także różnica metodologiczna pomiędzy ekonomistami, tam gdzie jeden kładł nacisk na empirię, drugi akcentował znaczenie dedukcji. Na koniec profesor Balcerowicz życzył Instytutowi powodzenia i doradził, aby Instytut stał się bardziej zaangażowany w realny proces legislacji.

Kolejnym punktem na liście wykładów profesora de Soto był kampus uniwersytecki, gdzie miał się odbyć wykład traktujący o istocie austriackiej teorii ekonomii. Na początek profesor przedstawił słuchaczom 2 pozycje wydawnicze, wydaną w języku polskim książkę „Pieniądz, kredyt bankowy i cykle koniunkturalne” oraz, idealnie wpasowującą się w tematykę wykładu, „The Austrian School”, dostępną w języku angielskim. Później pokazał zasadnicze różnice między szkołą austriacką, a mainstreamowi ekonomią. Silnie zaakcentował różnice na gruncie metodologicznym, teorii kapitału i teorii pieniądza. Profesor de Soto nie krył również swojej niechęci do aparatu państwowego i stwierdził, że austriacka szkoła ekonomii i filozofia libertariańska idą ramię w ramię.

Czwartkową serię wykładów zwieńczyło spotkanie w Jazzowni Liberalnej. Klub stał się na jeden wieczór gospodarzem pola do ekonomicznej dyskusji. Swoją obecnością zaszczycił nas ambasador Hiszpanii Francisco Fernando Fabregas. Po krótkim wstępie pozwolono gościom na zadawanie pytań. Poruszana tematyka była różnorodna, pojawiały się problemy od kwestii wprowadzenia euro, przez odbiór książki profesora de Soto, aż po jego osobiste inklinacje ze sfery pozaekonomicznej. Dyskusje pomiędzy uczestnikami sympozjum trwały jeszcze długo po zakończeniu części oficjalnej.

Przed odlotem do Hiszpanii profesorowi de Soto pozostał tylko jeden wykład w planie. Odbył się on w Wyższej Szkole Handlu i Prawa imienia Ryszarda Łazarskiego. Profesor de Soto przedstawił ponownie temat obecnego kryzysu finansowego i kontrowersji jakie wzbudził. Nasz gość poszedł jeszcze dalej i w swoim wykładzie wykazywał, że obecnie system finansowy jest całkowicie oderwany od idei wolnorynkowych. Skupiając się na przykładzie obecnego kryzysu dokonał swoistej dekonstrukcji polityki monetarnej. Jednym ze słuchaczy był Dariusz Rosati, który, jako dawny członek RPP, w naturalny sposób sceptycznie podchodził do stawianych tez.

Podsumujmy wydarzenia w czasie wykładów. Profesor Jesus Huerta de Soto przekazywał treści, które obecnie nie mieszczą się w żadnym standardowym podręczniku do ekonomii. Nie tylko miał za sobą siłę argumentów, doświadczenie i erudycję, ale także charyzmę, która zjednywała publikę. Na koniec trzeba pamiętać o tych, którzy umożliwili przyjazd profesora de Soto. W szczególności dziękujemy naszym sponsorom i patronom medialnym – mamy nadzieję, że z waszą pomocą będziemy wdrażać coraz śmielsze projekty.