Autor: Dariusz Juruś
Całość w wersji PDF
Tekst jest rozdziałem książki dr. Dariusza Jurusia W poszukiwaniu podstaw libertarianizmu (Księgarnia Akademicka, Kraków 2012).
Materiał publikujemy za zgodą Autora i Wydawcy.
Absolutystyczne stanowisko Rothbarda w kwestii własności oraz jego poglądy na rolę państwa zmuszają do rewizji poglądów na temat genezy libertarianizmu, tj. do podania w wątpliwość powszechnie głoszonej tezy – przyjmowanej także przez samego Rothbarda – że korzeni libertarianizmu należy poszukiwać w klasycznym liberalizmie i poglądach Johna Locke’a[1]. Sam Rothbard zalicza Locke’a w poczet libertarian, nazywając go „wielkim libertariańskim teoretykiem polityki”[2] bądź też „klasycznym liberałem i libertarianinem”[3]. Wydaje się jednak, że między libertarianizmem Rothbarda a koncepcją Locke’a istnieją spore różnice, które, naszym zdaniem, uniemożliwiają wyprowadzenie libertarianizmu w zdefiniowanym przez nas sensie z teorii angielskiego filozofa. Różnice między poglądami Locke’a i Rothbarda dotyczą nie tylko kluczowej dla nas kwestii własności, lecz także innych zagadnień, ściśle jednak z własnością związanych.
Zestawiając teorię własności Locke’a z koncepcją Rothbarda, mamy oczywiście świadomość historycznych uwarunkowań, w jakich powstawały Dwa traktaty o rządzie i inne dzieła Locke’a. Zakładamy jednak, że jeżeli wolno odwoływać się do Locke’a jako prekursora libertarianizmu (i tak go nawet nazywać), to wolno także, pozostawiając na boku historyczne tło, wskazywać na różnice pomiędzy libertarianizmem w wąskim sensie a doktryną Locke’a.
Fundamentalną różnicą między obiema koncepcjami jest – przejawiający się w różnych aspektach – stosunek do własności. Rothbard opowiada się za absolutnym prawem własności, podczas gdy Locke za ograniczonym. Ta, jakby się wydawało, różnica stopnia między koncepcją Locke’a a ideą Rothbarda, ma jednak, naszym zdaniem, kluczowe znaczenie i konsekwencje.
Wersja PDF
[1] Libertarianizm jako odmianę klasycznego liberalizmu charakteryzują m.in.: S. Cox w Albert Jay Nock: Prophet of libertarianism?, „Liberty”, 1992, t.5, nr 4, s. 41; D. Boaz w The Libertarian Reader: Classic and Contemporary Readings from Lao-Tzu to Milton Friedman, New York 1997, s. xiv oraz w Libertarianizm, przeł. D. Juruś, Poznań 2005, s. 40; D. Rasmussen, D.J. Den Uyl w Liberalism Defended: the Challenge of Post-Modernity, Cheltenham-Northampton 1997, s. 2; J. Narveson w Libertarian Idea, Philadelphia 1988, s. 8 (jednocześnie Narveson pozostawia badaczom do rozstrzygnięcia kwestię, „czy Locke zaprowadzi nas do libertarianizmu” – ibidem, s. 175); C.M. Sciabarra, Total Freedom, Pensylvania 2000, s. 195; A. Ryan, Liberalizm, [w:] Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, przeł. C. Cieślińki, M. Poręba, R.E. Goodin, P. Petit (ed.), Warszawa 1998, s. 386; H.H. Hoppe, Demokracja – bóg, który zawiódł, przeł. W. Falkowski, J. Jabłecki, Warszawa 2006, s. 291; M.N. Rothbard, O nową wolność. Manifest libertariański, przeł. W. Falkowski, Warszawa, s. 20. Takiego określenia używają też Karl Hess, Brad Miner i Leonard Liggio w Zwięzłej encyklopedii konserwatyzmu, przeł. T. Bieroń, Poznań 1996, s. 45, 154. Z taką interpretacją źródeł libertarianizmu zgadza się także J. Miklaszewska, Libertariańskie koncepcje wolności i własności, s. 13 oraz T. Teluk Koncepcje państwa we współczesnym libertarianizmie, s. 26-28, oraz J. Bartyzel w Genezie i próbie systematyki głównych nurtów libertarianizmu, [w:] Libertarianizm: teoria i praktyka, red. W. Bulira, W. Gogłoza, Lublin 2010, s. 18. W pracy W gąszczu liberalizmów, (Warszawa 2004), Bartyzel pisze natomiast, że libertarianizm stanowi kontaminację dwóch ideologii: klasycznego liberalizmu i anarchizmu, s. 134.
[2] Economic Thought Before Adam Smith. An Austrian Perspective on the History of Economic Thought, Auburn, vol. I, s. 313, 472.
[3] Ibidem, s. 315.
