Joseph Salerno
Tłumaczenie: Jan Lewiński
„To, co w komunistycznym społeczeństwie jest wykonywane na skutek decyzji komitetu centralnego, jest w naszym indywidualistycznym społeczeństwie wprowadzane w życie przez kolektywne, lecz niepodległe działanie jednostek i podtrzymywane przez mechanizm cenowy.”
Gottfried Haberler był jednym z pierwszym ekonomistów, którzy podjęli się niewdzięcznej obrony większej produktywności i uniwersalnych korzyści „wolnego” lub politycznie nieograniczonego handlu międzynarodowego w kategoriach współczesnej subiektywnej teorii wartości. Rozwinął również podejście do analizy cykli boomów i zapaści oparte na syntezie prekeynesowskich teorii cykli koniunkturalnych i twardo podkreślał rolę politycznych manipulacji podażą pieniądza wraz z ich konsekwencjami.
Jako cieszący się światową renomą i wpływem ekspert w tych dziedzinach prawie zawsze stanowczo i aktywnie sprzeciwiał się protekcjonistycznym i inflacjonistycznym programom oraz strategiom politycznym, znajdującym ochronę pod skrzydłami wielu znajomych ekonomistów. Często przyjmowały je rządy słabo rozwiniętych państw i zachodnich gospodarek mieszanych okresu powojennego.
Haberler urodził się w Austrii, a wyemigrował do USA w 1936 roku, by realizować fakultet profesora Uniwersytetu w Harvardzie. Od 1971, gdy opuścił Harvard, do dnia dzisiejszego, był naukowcem rezydującym w Amerykańskim Instytucie Przedsiębiorczości Badań nad Polityką (American Enterprise Institute for Public Policy Research), centrowo-republikańskim think-tankiem w Waszyngtonie.
W Austrii, podczas lat 20-tych i 30-tych ubiegłego wieku, był członkiem słynnego Mises-Kreis, wybitnego koła skupiającego ekonomistów, socjologów i filozofów, którzy regularnie brali udział w prywatnym seminarium organizowanym przez austriackiego ekonomistę Ludwiga von Misesa. Formalny wpływ Misesa oraz Szkoły Austriackiej był zawsze bardzo łatwo dostrzegalny w pracach teoretycznych Haberlera i wspieranej przez niego polityce, pomimo że jego obraz bywał czasem przesłonięty przez ostre odrzucenie niektórych aspektów austriackiej teorii cykli koniunkturalnych oraz w późniejszych pracach opozycją do międzynarodowego standardu złota. Przez ten element, nurt światowej ekonomii postrzega często Haberlera niezbyt celnie jako monetarystę, a nawet „prawicowego keynesistę”; austriacki czynnik jest całkowicie ignorowany.
Haberler dokonał najważniejszego wkładu na gruncie teorii ekonomicznej w obszarach handlu międzynarodowego i cyklów koniunkturalnych. Był pierwszym, który dokładnie w 1933 zaproponował nowoczesne przeformułowanie klasycznej argumentacji, że wolny handel i międzynarodowy podział pracy maksymalizują produktywność społeczeństwa oraz standard życiowy wszystkich partycypujących w nich narodów (Haberler 1968; Haberler 1985, 3-19). Ta haberlerowska redefinicja opierała się na austriackiej teorii wartości i ceny, która odrzuca klasyczną laborystyczną teorię wartości i rygorystycznie przestrzega newralgicznego powiązania subiektywnych wartościowań konsumentów, obiektywnego kosztu monetarnego i kalkulacji dochodów przeprowadzanej przez producentów, przy jednoczesnym podkreślaniu dynamicznej niezależności wszystkich zjawisk ekonomicznych.
W słynnym studium, sponsorowanym i opublikowanym pierwotnie w 1937 przez Ligę Narodów, Haberler (1963) podjął się dokonania pełnego przeglądu istniejącej literatury traktującej o teorii cyklów koniunkturalnych oraz sformułowania własnego, „syntetycznego” wyjaśnienia przyczyn i natury cyklicznych zjawisk, które zawierało zasadniczo austriackie podkreślenie roli zmian w podaży pieniądza i kredytu połączone z cenowymi, a w szczególności płacowymi usztywnieniami narzuconymi przez polityczne interwencje w proces rynkowy.
We wczesnych latach 50-tych XX wieku Haberler odciął się od swego wcześniejszego poparcia dla międzynarodowego standardu złota, definiującego waluty narodowe jako sztywno ustalone ilości złota, i rozpoczął kampanię na rzecz reżimu rządowych walut narodowych, powiązanych siecią elastycznych stóp wymiany, kampanię, w której udział Miltona Friedmana i innych monetarystycznych ekonomistów był szczególnie zauważalny (Baldwin 1982, 166). Odniósłszy się do problemu stagflacji, która wkrótce miała stać się zmorą zachodnich gospodarek mieszanych, poddanych drugiemu z wymienionych reżimowi walutowemu, (rozpoczętemu w latach 70), Haberler (1974, 99-116; 1985, 349-62) zerwał z monetarystami i zidentyfikował ustawiczną presję związków zawodowych na minima płacowe uplasowane powyżej poziomu realnej sytuacji rynkowej jako źródło inicjujące recesję inflacyjną.
Dowodził, że politycznie nieakceptowany poziom bezrobocia nieuchronnie generowany przez nadmierne ustalenia płacowe, zdobyte przez prawnie uprzywilejowane związki, skłaniał władze monetarne do zwiększania ilości pieniądza i kredytu bankowego. Wynikła inflacja cenowa w zamierzeniu miała łagodzić sytuację poziomu zatrudnienia przez ukrytą redukcję realnych płac z powrotem do poziomu rzeczywistej sytuacji rynkowej.
Jednak stojąc w ostrej opozycji do keynesistowskich ekonomistów, którzy popierali „wytyczne” lub kontrolę płac i cen jako lekarstwo na „wypychającą koszty” inflację, Haberler (1974, 117-38; 1985, 267-310) w pełni akceptował pogląd, że utrzymujący się wzrost ogólnego poziomu cen nie może się pojawić bez zwiększonej podaży pieniądza i zagorzale odrzucał wszelkie rzekome remedia wymagające politycznych interwencji lub wynaturzeń rynkowych procesów wyceny i dystrybucji zasobów. Zamiast tego Haberler zalecał politykę twardego odejścia od zwiększania podaży pieniądza, połączonego z wolnorynkowymi strategiami mikroekonomicznymi nakierowanymi na radykalną redukcję lub eliminację monopolistycznych uprawnień związków zawodowych oraz organizacji biznesowych. Te późniejsze strategie zawierały dalszą liberalizację wolnego handlu, deregulację przemysłu wewnętrznego, porzucenie płac minimalnych, uchylenie praw „przyjętej płacy” (przyp.tłum: Prevailing Wage Act w USA stanowi dla wykonawcy wymóg, aby płacił za zakontraktowane rządowe zlecenia nie mniej niż wynosi średnia pensja dla pracowników analogicznego przedsięwzięcia w kraju, w którym jest ono wykonywane) gwarantujących, że rząd kupuje wyłącznie od firm wypłacających świadczenia związkowe, zakończenie subsydiowania opieki społecznej dla strajkujących pracowników i zniesienie prawnych przywilejów i immunitetów, z których korzystają związki zawodowe.
---------
Joseph Salerno, senior fellow Instytutu Misesa w Alabamie, jest profesorem ekonomii na Pace University.
BIBLIOGRAFIA
Baldwin, Rober E. 1982. "Gottfried Haberler's Contributions to International Trade Theory and Policy., " Quarterly Journal of Economics 97 (February): 141-48.
Gillis, Malcolm. 1982. "Gottfried Haberler: Contributions upon Entering His Ninth Decade.," Quarterly Journal of Economics 97 (February): 139-40
Haberler, Gottfried. 1963. Prosperity and Depression: A Theoretical analysis of Cyclical Movements. 5th ed. New York: Athemeum.
______________. 1968. The Theory of International Trade: With Its Applicaitons to Commercial Policy. Trans. Alfred Stonier and Frederick Benham. New York: Augustus M. Kelley Publishers.
______________. 1974. Economic Growth and Stability: An Analysis of Economic Change and Policies. Los Angeles: Nash Publishing.
______________. 1985. Selected Essays of Gottfried Haberler. Ed. Anthony Y. C. Koo. Cambridge, MA: The MIT Press.
______________. 1993 The Liberal Economic Order. Ed. Anthony W.C. Koo. London: Edward Elgar.
______________. 1985. The Problem of Stagflation: Reflection on the Microfoundation of Macroeconomic Theory and Policy. Washington, D.C.: American Enterprise Institute for Public Policy Research.
_______________. "Price Economics versus Welfare Economics," American Economic Review, Vol. 10 (September 1920), pp. 483-486.
Officer, Lawrence H. 1982. "Prosperity and Depression--and Beyond., " Quarterly Journal of Economics 97 (February): 149-59.
Willett, Thomas D. 1982. , "Gottfried Haberler on Inflation, Unemployment, and International Monetary Economics: An Appreciation., " Quarterly Journal of Economics 97 (February): 161-69.
