Źródło: libertarianism.org
Tłumaczenie: Tomasz Kłosiński
Tekst pochodzi z The Encyclopedia of Libertarianism (2008)
Gustave de Molinari, czołowy przedstawiciel leseferystycznej szkoły klasycznego liberalizmu we Francji w drugiej połowie XIX wieku, prowadził batalię przeciwko protekcjonizmowi, etatyzmowi, militaryzmowi, kolonializmowi i socjalizmowi aż do swojej dziewięćdziesiątki w przededniu pierwszej wojny światowej. Jak powiedział na krótko przed śmiercią, jego liberalne poglądy pozostały takie same przez całe jego długie życie, ale świat wokół niego zdołał w międzyczasie zatoczyć pełne koło.
Molinari stał się aktywny w kręgach liberalnych, kiedy przeniósł się do Paryża z rodzinnej Belgii w latach 40. XIX wieku, aby kontynuować karierę dziennikarza i ekonomisty politycznego. Szybko zaangażował się w promowanie wolnego handlu, pokoju i zniesienia niewolnictwa na świecie. Jego liberalizm opierał się na teorii praw naturalnych, zwłaszcza prawa własności i wolności jednostki, a on sam opowiadał się za całkowicie leseferystyczną polityką gospodarczą i ultraminimalnym państwem. W latach czterdziestych XIX wieku dołączył do Stowarzyszenia Ekonomii Politycznej i był aktywny w Stowarzyszeniu na rzecz Wolnego Handlu, które inspirowało się Richardem Cobdenem i było wspierane przez Frédérica Bastiata. Podczas rewolucji 1848 roku energicznie przeciwstawiał się socjalizmowi, a wkrótce potem opublikował dwie gruntowne prace broniące wolności jednostki, w których do granic możliwości sprzeciwiał się wszelkim interwencjom państwa w gospodarkę, w tym monopolowi państwa na bezpieczeństwo. W 1849 r. opublikował niewielką książkę Les Soirées de la rue Saint-Lazare, w której bronił wolnego rynku i własności prywatnej w formie dialogu między wolnorynkowym ekonomistą politycznym, konserwatystą i socjalistą. Swoje radykalnie antyetatystyczne idee, które po raz pierwszy przedstawił w „Jedenastym wieczorze” (jedenastym rozdziale), rozszerzył w jeszcze bardziej kontrowersyjnym artykule „De la Production de la Sécurité” w Journal des Économistes w październiku 1849 r., w którym argumentował, że prywatne firmy, takie jak firmy ubezpieczeniowe, mogą świadczyć usługi policyjne, a nawet usługi bezpieczeństwa narodowego taniej, wydajniej i w większej zgodzie z przyjętą powszechnie moralnością niż państwo.
W latach pięćdziesiątych XIX wieku wniósł wiele znaczących artykułów na temat wolnego handlu, pokoju, kolonizacji i niewolnictwa do Dictionnaire de l'économie politique (1852-1853), a następnie udał się na wygnanie do swojej rodzinnej Belgii, aby uciec przed autorytarnym reżimem Napoleona III. Został profesorem ekonomii politycznej w Musée royale de l'industrie belge i opublikował znaczący traktat na temat ekonomii politycznej, Cours d'économie politique (wyd. 2, 1863). Napisał wówczas również szereg artykułów sprzeciwiających się edukacji państwowej. W latach sześćdziesiątych XIX wieku Molinari powrócił do Paryża, aby pracować dla Journal des Débats, zostając jego redaktorem w latach 1871-1876. W latach 1878-1883 Molinari opublikował dwie ze swoich najważniejszych prac historycznych w Journal des Économistes w formie cyklicznej, a następnie w formie książkowej. L'Évolution économique du dix-neuvième siècle: Théorie du progrès (1880) oraz L'Évolution politique et la révolution (1884) były pracami o charakterze syntezy historycznej, które próbowały pokazać, w jaki sposób nowoczesne wolnorynkowe społeczeństwa przemysłowe wyłoniły się ze społeczeństw, w których dominował wyzysk klasowy i przywileje gospodarcze oraz jaką rolę w tym procesie odegrała rewolucja francuska.
Pod koniec swojego długiego życia Molinari został mianowany redaktorem wiodącego czasopisma ekonomii politycznej we Francji, Journal des Économistes (1881-1909). Tutaj kontynuował swoją krucjatę przeciwko wszelkim formom interwencjonizmu gospodarczego, publikując liczne artykuły na temat prawa naturalnego, teorii moralnej, religii i bieżącej polityki gospodarczej. Pod koniec wieku napisał prognozę kierunku, w którym będzie zmierzało społeczeństwo. W Esquisse de l’organisation politique et économique de la Société future (1899) nadal bronił wolnego rynku we wszystkich jego formach, przyznając jedynie, że prywatne firmy ochronne, za którymi opowiadał się 50 lat wcześniej, mogą okazać się niewykonalne. Niemniej jednak nadal utrzymywał, że sprywatyzowane, lokalne monopole geograficzne mogą być nadal lepsze niż ogólnokrajowe, państwowe monopole. Być może szczęśliwie się złożyło, że zmarł tuż przed wybuchem I wojny światowej, co uchroniło go przed przekonaniem się, jak destrukcyjne mogą być państwowe monopole oparte na przymusie.
W ciągu około 20 lat przed śmiercią, w latach 1893-1912, Molinari opublikował liczne prace atakujące odrodzenie protekcjonizmu, imperializmu, militaryzmu i socjalizmu, które jego zdaniem hamowały rozwój gospodarczy, poważnie ograniczały wolność jednostki, a ostatecznie prowadziły do wojny i rewolucji. Najważniejsze prace z tego okresu jego życia to Grandeur et décadence de la guerre (1898), Ésquisse de l'organisation politique et économique de la Société future (1899), Les Problèmes du XXe siècle (1901), Théorie de l'évolution: Économie de l'histoire (1908) i jego trafnie zatytułowane ostatnie dzieło Ultima Verba: Mon dernier ouvrage (1911), które ukazało się, gdy miał 92 lata.
Śmierć Molinariego w 1912 roku poważnie osłabiła ruch klasycznych liberałów we Francji i tylko kilku członków „starej szkoły” pozostało, by uczyć i pisać — w tym ekonomista Yves Guyot i działacz antywojenny Frédéric Passy, którzy żyli do lat dwudziestych XX wieku. Do czasu śmierci Molinariego stanowiska akademickie i redakcje głównych czasopism wpadły już w ręce „nowych liberałów”, socjalistów, którzy odrzucili leseferyzm XIX wieku.
Źródło ilustracji: Wikimedia Commons
