Źródło: cato.org
Tłumaczenie: Jakub Juszczak
Badacze prawa konstytucyjnego i obrońcy prawa do swobodnej wypowiedzi piszą o ogólnym regresie wolności słowa w ciągu ostatnich dwóch dekad. Pomimo ogromnego postępu technologicznego, który znacznie ułatwia komunikację między ludźmi — media społecznościowe, szyfrowane kanały transmisji danych oraz wszechobecne komputery i telefony komórkowe — rządy i opinia publiczna przestały ją doceniać.
W dobie regresu wolności słowa, projekt Future of Free Speech, będący wspólnym przedsięwzięciem think tanku Justitia i Uniwersytetu Vanderbilta, opublikował raport, który analizuje znaczenie zjawiska wolności słowa jako swoistego „wentylu bezpieczeństwa” zapobiegającego konfliktom społecznym. Wśród kwestii badanych w raporcie znajduje się powszechne dziś przekonanie, że „skrajne” lub potencjalnie nielubiane wypowiedzi na kontrowersyjne tematy mogą prowadzić do przemocy i konfliktów społecznych. Przekonanie to można nawet dostrzec w prostych sloganach typu „milczenie jest przemocą” lub „słowa są przemocą”.
Przypisując występowanie rzeczywistej przemocy zwykłym różnicom zdań, pogląd ten dowodzi tym samym, że tolerowanie takiej ekspresji werbalnej doprowadzi do większej skali przemocy między ludźmi. Innymi słowy, wolność słowa może doprowadzić do upowszechnienia się poglądów, które zwiększą skalę przemocy. Wywołać to może więcej sporów społecznych, które mogą na tyle eskalować, że koniecznym będzie użyć siły do ich rozwiązania.
Jednak raport Future of Free Speech, autorstwa dyrektora wykonawczego Jacoba Mchangamy i Christiana Bjørnskova, poddaje tę narrację w wątpliwość. Zamiast zwiększać skalę przemocy, szerszy zakres wolności słowa — nie tylko jako definiowany poprzez Pierwszą Poprawkę do Konstytucji USA czy inną formę ochrony prawnej, lecz także jako faktyczna zdolność do bezpiecznego i swobodnego wyrażania swoich poglądów — jest często skorelowany z mniejszą liczbą konfliktów społecznych i aktów przemocy.
Wolność wyrazu może funkcjonować jako swoisty wentyl bezpieczeństwa, który pozwala wyrażać frustracje i dawać upust swojej złości bez uciekania się do aktów przemocy. Pozwala ona politykom zrozumieć poglądy swoich wyborców w celu skutecznego stanowienia prawa. Dla przykładu wolność słowa pozwala społeczeństwu obywatelskiemu zajmować się źródłami konfliktów społecznych. Widoczne to było w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych w ramach kampanii na rzecz praw obywatelskich, kiedy to społeczeństwo obywatelskie pomogło pokierować pokojowymi protestami wymierzonymi w prawa segregacyjne w południowych stanach.
Z drugiej strony, jak czytamy w raporcie, cenzura może wręcz generować więcej konfliktów, ponieważ ogranicza uzasadnione możliwości debaty między ludźmi. W badaniu stwierdzono, że:
Ograniczenia wolności wyrazu prowadzą do większej liczby konfliktów, co w pewnym stopniu może wynikać z niewłaściwego stosowania ograniczeń wypowiedzi wprowadzonych przez rząd. Takie problemy są najczęściej ignorowane w literaturze prawnej i politycznej.
Tak więc nadużywanie cenzury przez rząd zwiększa poczucie frustracji tych, którzy są uciszani i potencjalnie prowadzi do eskalacji niektórych konfliktów i przemocy.
W raporcie Future of Free Speech stwierdzono, że w państwach demokratycznych i autorytarnych o stosunkowo silnej ochronie praw obywatelskich wolność słowa jest znacząco powiązana z mniejszą liczbą konfliktów społecznych. Po prostu w państwach demokratycznych i łagodnie autorytarnych większa swoboda wypowiedzi oznacza mniej konfliktów społecznych, a większe ograniczenia wypowiedzi mogą skutkować większym konfliktem.
Jednak naukowcy ustalili również następujące fakty: „wydaje się, iż zwiększenie wolności słowa wiąże się z większym konfliktem w reżimach jednopartyjnych”. Wynika to najprawdopodobniej z tego, iż autokratyczne rządy kierują opinię publiczną przeciwko nielubianym grupom społecznym, które nie są chronione, a wręcz represjonowane jako potencjalni „wrogowie państwa”. Brutalne represje i brak możliwości ekspresji w państwach komunistycznych prowadzić mogą do ograniczenia widoczności konfliktów, jednak represje takie uniemożliwiają rozwój ludzki.
Rzeczywiście, uzasadnienie w postaci „wentylu bezpieczeństwa” nie jest jedynym powodem, dla którego należy cenić wolność słowa. Inne powody obejmują m.in.:
- samorządność i odpowiedzialność rządu;
- indywidualną wolność i spełnienie;
- poszukiwanie prawdy i wiedzy na rynku idei;
- zrozumienie tego, w co wierzą inni;
- promowanie tolerancji;
- oraz to, że cenzura może być nieskuteczna, a nawet przynieść odwrotny skutek.
Następnym razem, gdy usłyszymy od eksperta lub decydenta politycznego, że musimy ograniczyć zakres wolności słowa w celu zmniejszenia ilości konfliktów i przemocy, pamiętajmy, że nie jesteśmy skazani na takie regulacje.
W świetle przerażających aktów przemocy wobec Izraela i trwającego konfliktu w Strefie Gazy, wielu krytyków twierdzi, że musimy ograniczyć wolność słowa i uciszyć innych w imię bezpieczeństwa oraz aby powstrzymać rozprzestrzenianie się rzekomej dezinformacji. Powołując się na konflikt, Unia Europejska pierwszy raz odnosi się do — i od razu nadużywa — rozporządzenia UE o usługach cyfrowych (Digital Services Act), aby wymusić na mediach społecznościowych cenzurę wypowiedzi niełamiących prawa.
Powinniśmy powstrzymać przemoc lub bezpośrednie podżeganie ludzi do jej użycia. Ale niepożądane opinie nie są jej formą. Słowa nie są przemocą i możemy osiągnąć bezpieczeństwo oraz wolność, o ile tylko odrzucimy ideę, że wolność słowa jest niebezpieczna.
Źródło ilustracji: wallpaperflare
