Autor: Kurt R. Leube
Źródło: ecaef.org
Tłumaczenie: Tomasz Kłosiński
Wersja PDF
23 stycznia 2019 roku we francuskiej Normandii zmarł filozof i ekonomista Anthony de Jasay. Miał 94 lata. Poniżej prezentujemy państwu nekrolog autorstwa Kurta R. Leube z liechtensteińskiego European Center of Austrian Economics.
„Pierwszym krokiem do właściwego zrozumienia państwa jest pomyślenie o środowisku bez niego”. — Anthony de Jasay
Anthony de Jasay urodził się w 1925 roku w pobliżu Aba, małej osady niedaleko Szekesfehervar, w rodzinie należącej do węgierskiego ziemiaństwa. Studiował ekonomię rolnictwa na Uniwersytecie w Budapeszcie. Zaraz po przejęciu przez komunistów władzy na Węgrzech uciekł do Burgenlandu w Austrii w 1948 r., a następnie przez dwa lata szarej powojennej rzeczywistości mieszkał w Salzburgu i okolicach, gdzie z wielkim trudem parał się pracami dorywczymi. W 1950 r. udało mu się ostatecznie wyemigrować do Perth w zachodniej Australii, gdzie rozpoczął studia ekonomiczne na University of Western Australia. Zdobycie stypendium studenckiego Hacketta w 1955 roku umożliwiło mu kontynuację studiów na Uniwersytecie Oksfordzkim.
Dzięki jasności swojego sposobu myślenia i wypowiedzi został wkrótce wybrany na pracownika naukowego Nuffield College i zagwarantowano mu stanowisko badawcze na następne siedem lat. W tym czasie napisał i opublikował szereg teoretycznych prac w najważniejszych akademickich czasopismach naukowych z zakresu ekonomii. Niezadowolony z zachowawczej atmosfery Oksfordu, Jasay postanowił zrezygnować z kariery uniwersyteckiej i w 1972 roku rozpoczął pracę w Paryżu, początkowo jako bankier inwestycyjny w sektorze bankowym. Po krótkim czasie udało mu się rozpocząć samodzielną działalność gospodarczą i szybko odniósł taki sukces, pracując na własną odpowiedzialność, że w 1979 r. mógł przejść na wcześniejszą emeryturę w odosobnieniu w Normandii. Mieszkał tam przez 40 lat wraz z żoną Isabelle i, mimo ciężkiej choroby oczu, która w ciągu ostatnich 10 lat doprowadziła go do niemal całkowitej ślepoty, poświęcił się prawie wyłącznie pracy nad problemami filozofii społecznej i politycznej.
Na podstawie solidnej epistemologii Anthony de Jasay zajmował się przede wszystkim reformą liberalizmu politycznego i gospodarczego. Dla niego jednostka jest zasadniczo wolna w swoich działaniach, o ile nie ma uzasadnionych zastrzeżeń przeciwko jej działaniu. Porządek społeczny de Jasaya opiera się zatem na własności prywatnej, dobrowolnych stosunkach umownych, indywidualnej odpowiedzialności i osobistej reputacji wynikającej z wzajemnego zaufania. Z ostrą logiką udowadnia w ten sposób błędy w myśleniu tych politycznie zapalających filozofii, które postrzegają państwo jako wszechwiedzący i niezbędny autorytet w egzekwowaniu niejasnego „interesu publicznego”, niezdefiniowanej „sprawiedliwości społecznej”, a nawet rzekomych „uzasadnionych potrzeb”.
Choć postępujące pogarszanie się wzroku poważnie osłabiło jego tempo pracy, de Jasay pozostawił nam niezliczone eseje i około tuzina wielkich, wyznaczających trendy książek. Wiele z jego dzieł zostało przetłumaczonych na kilka języków. Do jego najważniejszych książek należą The State (1985), Choice, Contract, Consent (1991), Against Politics (1997), Justice and its Surroundings (2002) oraz Political Economy, Concisely: Essays on Policy that does not work and Markets that do (2009).
Choć został haniebnie zepchnięty na bok przez międzynarodowy establishment akademicki, Anthony de Jasay był jednym z najbardziej innowacyjnych, interesujących i konsekwentnych myślicieli naszych czasów. Należał do tej małej grupy wielkich filozofów, którzy prawie nigdy się nie cytowali ani nie powtarzali swoich spostrzeżeń w nowych tekstach. Wewnętrzna spójność jego idei, przekonująca logika i naukowa uczciwość, ale także przejrzystość jego wypowiedzi są niezrównane. Postawa de Jasaya była elegancka, natura miła a humor delikatny. Jako człowiek z pewnością zbliżył się tak bardzo do ideału „dżentelmena”, jak to tylko możliwe.
W ramach serii ECAEF została opublikowana książka zatytułowana Liberale Vernunft, Soziale Verwirrung, która łączy dużą część jego esejów w języku niemieckim. Kolekcja ta została mu poświęcona w 2008 roku w przyjaźni i wdzięczności.
