Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Jakub Juszczak
Mises rozwiązał problem błędnego koła w argumencie na rzecz uzasadnienia pochodzenia wartości pieniądza, twierdząc, zgodnie z pracami Mengera, że pierwotna cena pieniądza została ustalona na podstawie jego wcześniejszych stosunków wymiany z innymi towarami w gospodarce barterowej, co nadało mu siłę nabywczą jako środkowi wymiany. Omawiając słuszność twierdzenia Misesa o regresji wartości pieniądza, Rothbard mówił o „ostatnim dniu barteru”. Miał na myśli, że teoretycznie przed momentem, w którym złoto lub inne towary zaczęły być używane jako środek wymiany lub pieniądz, a nie tylko jako towary o określonej wartości, były one towarami w gospodarce barterowej — bezpośrednio wymienianymi między sobą. Zanim zaczęto je wykorzystywać w roli pieniądza, ich ceny były ustalane na podstawie podaży i popytu i można je było wyrazić za pomocą szeregu innych towarów lub ułamków towarów, za które można je było wymienić. Na przykład cena uncji złota przed pojawieniem się pieniądza w gospodarce barterowej to pełna lub częściowa wartość towarów lub usług, za które można je było w danym momencie wymienić.
W miarę dostrzegania przez ludzi nieodłącznych ograniczeń gospodarki barterowej oraz ogólnego popytu na towary o określonych cechach — rzadkość, podzielność, przenośność, trwałość, rozpoznawalność, zamienność, wysoka wartość w przeliczeniu na masę itp. — ludzie zaczęli wykorzystywać te towary do pośredniej wymiany. Wymiana bezpośrednia to działanie maksymalizujące bogactwo, w ramach którego jednostki rezygnują z tego, czego pragną mniej, aby uzyskać to, czego pragną bardziej, od innego chętnego uczestnika w ramach transakcji handlowej (bez przymusu lub oszustwa). Swobodna wymiana zależy od subiektywnej wyceny i braku porozumienia co do wartości między uczestnikami — każdy z nich ceni to, co posiada druga strona, bardziej niż to, z czego rezygnuje w zamian. Mises nazwał to „wzajemnym zrzeczeniem się”. Chociaż jest to korzystne dla obu stron i maksymalizuje bogactwo, ma ono z natury ograniczony charakter, ponieważ każda ze stron transakcji musi chcieć dokonać wymiany i posiadać towary lub usługi oferowane przez drugą stronę bardziej niż swoje własne w danym momencie, posiadać ilość towarów, za które druga strona jest skłonna dokonać wymiany, oraz znać się nawzajem. W ramach wymiany bezpośredniej mogą mieć miejsce tylko określone wymiany i nie ma możliwości dokonania kalkulacji ekonomicznej.
Wymiana pośrednia pojawiła się, gdy ludzie zauważyli, że istnieje ogólny popyt na pewne towary, które miały cechy opisane powyżej (tj. rzadkość, podzielność itp.), i dlatego zamiast wymiany bezpośredniej zaczęli wymieniać swoje towary i usługi na te towary — nie po to, aby je zatrzymać, ale aby ponownie je wymienić i uzyskać dostęp do większej puli różnorodnych innych towarów. Na przykład, jeśli ktoś chciał jabłka, krzesło, buty itp. i miał konia do wymiany, mógł pośrednio wymienić swojego konia na złoto (lub inny cenny towar o podobnych właściwościach), aby następnie wykorzystać złoto do uzyskania innych towarów w teraźniejszości lub przyszłości. Ponieważ złoto w poda nym przykładzie staje się przedmiotem popytu — nie tylko jako towar sam w sobie, ale także jako środek pośredni w dalszej wymianie na inne towary i usługi — może stać się powszechnie akceptowanym środkiem wymiany lub pieniądzem. W miarę jak coraz więcej osób dostrzega wartość złota w wymianie pośredniej, a także bezpośredniej, rozpoznawalność złota jako pieniądza rozprzestrzenia się w efekcie sieciowym. Pierwotna siła nabywcza uncji złota jako pieniądza zależała od zestawu towarów i usług (lub ich części), za które złoto mogło zostać wymienione w barterze w najbliższej przeszłości (np. dzień wcześniej), co stanowi logicznie kompletne wyjaśnienie pochodzenia siły nabywczej pieniądza.
Do czasów Misesa, gdy dochodziło do kwestii pochodzenia siły nabywczej pieniądza, teoria monetarna napotykała problem kolistości lub nieskończonego regresu — pieniądz ma wartość, ponieważ jest akceptowany w wymianie, a jest akceptowany w wymianie tylko dlatego, że ma wartość; pieniądz ma wartość teraz, ponieważ miał wartość wcześniej. Mises — ekstrapolując i rozwijając tezę Mengera — rozwiązał ten problem poprzez teoremat regresji, zgodnie z którym pieniądze mają dziś wartość, ponieważ jeśli cofniemy się w czasie i zastosujemy zasady subiektywnej wyceny i wymiany przedstawione w Ludzkim działaniu, to ludzie musieli zacząć używać towarów o właściwościach pieniężnych do pośredniej wymiany, a ich pierwotna wartość wynikała z siły nabywczej jako towaru barterowego.
To właśnie ma na myśli Rothbard, opisując „ostatni dzień barteru”. Skąd pieniądze wzięły swoją pierwotną wartość pierwszego dnia, kiedy zostały użyte jako pieniądz? Spójrzmy na wszystkie towary i usługi, za które zostały wymienione jako towar dzień wcześniej we wspomnianym „ostatnim dniu barteru”. Rothbard pisze:
Innymi słowy, kiedy złota po raz pierwszy zaczęto używać jako środka wymiany, jego użyteczność krańcowa ze względu na wykorzystanie w tej roli zależała od istniejącego uprzednio układu cen w złocie ustanowionych w barterze. Jeśli jednak cofniemy się o jeszcze jeden dzień do ostatniego dnia barteru, to ceny różnych dóbr w złocie podobnie jak wszystkie inne ceny nie miały komponentów czasowych. Były określane podobnie jak inne ceny barterowe wyłącznie przez użyteczność krańcową złota i innych dóbr tego dnia (…)
W ten sposób można w pełni wyjaśnić kształtowanie się cen pieniężnych (cen w złocie) bez błędnego koła ani regresji w nieskończoność. Popyt na złoto wpływa na każdą cenę w złocie, a dzisiejszy popyt na złoto – w stopniu, w jakim zgłaszany jest ze względu na użycie go jako środka wymiany – zawiera komponent czasowy oparty na wczorajszym układzie cen w złocie. Komponent czasowy cofa się do ostatniego dnia barteru, czyli dnia przed tym, jak zaczęto używać złota jako środka wymiany.[1]
Po przypomnieniu austriackiej teorii pieniądza, przejdźmy teraz do wyjaśnienia Nowoczesnej Teorii Monetarnej (MMT) dotyczącego tego, w jaki sposób pieniądz uzyskuje swoją wartość. Podążając śladami Mengera, Misesa i Rothbarda w przeszłość, co musiałoby mieć miejsce w teoretycznym pierwszym dniu chartalizmu, gdyby MMT była prawdziwa?
Pytania dotyczące pierwszego dnia chartalizmu
Zgodnie z MMT i samym czartalizmem rząd tworzy pieniądze, emitując bezwartościowe tokeny fiducjarne — wymagając od obywateli wymiany rzeczywistych zasobów na nie, a następnie akceptując same tokeny jako formę płatności podatków, jednocześnie nadając im przywileje prawne (np. status prawnego środka płatniczego itp.).
Następnie token staje się powszechnie akceptowanym środkiem wymiany dzięki działaniom państwa. To dzięki państwu pieniądze stają się pieniędzmi. W wyniku tych działań państwa token staje się powszechnie akceptowanym środkiem wymiany. Tak więc dzięki państwu pieniądz staje się pieniądzem.
Zachowując rozsądek, nie musimy dosłownie zakładać, że wszystko to miało miejsce w ciągu jednego dnia, ale skupimy się na początku procesu i tym, co musiałoby się wydarzyć, aby czartalizm funkcjonował. Aby to zrobić, będziemy postępować krok po kroku, pomijając pewne problemy w celu wyodrębnienia zmiennych. Co musiałoby się wydarzyć, aby przekształcić gospodarkę z prymitywnego barteru i kontraktów dłużnych w funkcjonalną gospodarkę pieniężną poprzez czartalizm? Innymi słowy, gdyby czartalizm był prawdziwy, co musiałoby się wydarzyć i jakie problemy musiałyby wystąpić?
Uważam, że MMT musiałaby odpowiadać na następujące pytania, aby móc ustalić mechanizm powstania czartalizmu:
Pierwszy prawdziwy podatek
Kiedy nadchodzi moment wyznaczenia pierwszego prawdziwego podatku w systemie czartalistycznym? Czy jest to moment, w którym państwo wymaga wymuszonej wymiany rzeczywistych zasobów na token fiducjarny, czy też moment, w którym państwo domaga się podatków denominowanych w tokenie fiducjarnym? Jaką rolę, jeśli w ogóle, odgrywa pierwszy podatek od rzeczywistych zasobów w określaniu wartości tokenu fiducjarnego? Czy jeden lub oba podatki nadają tokenowi fiducjarnemu wartość? Jeśli pierwszym aktem transferu wartości w chartalizmie jest wymuszona wymiana rzeczywistych zasobów na tokeny fiducjarne, czy nie jest to domyślna podstawa towarowa wyceny — przemycanie tej samej podstawy wartości, której chartalizm zaprzecza? Kiedy państwo przestaje opodatkowywać rzeczywiste towary w zamian za token fiat, a zamiast tego akceptuje wyłącznie rozliczenia podatkowe dokonywane w tokenach fiat? Czy istnieje nakładanie się tych dwóch systemów? Jeśli tak, to czy podważa to wartość pieniężną tokenu fiat, ponieważ inne towary są akceptowane w ramach płatności podatków? Jaka jest natura zazwyczaj ignorowanego pierwszego podatku od zasobów rzeczywistych?
Określanie wartości i istniejące wcześniej wskaźniki cenowe
Jako że państwo nie ma ograniczeń fiskalnych — w pierwszym dniu istnienia systemu czartalistycznego może ono tworzyć tyle tokenów fiducjarnych, ile potrzebuje — to w jaki sposób ustala kurs wymiany między swoimi tokenami fiducjarnymi a jednostkami dóbr akceptowanymi w ramach podatków? Na jakiej podstawie państwo decyduje, ile tokenów ma być wymienionych na określone dobra w ramach podatków, zwłaszcza jeśli dobra te nie są sprzedawane na istniejącym rynku po cenach pieniężnych? Czy są to decyzje arbitralne, czy też istnieje jakieś uzasadnienie?
Na przykład, czy 100 tokenów fiducjarnych powinno być wymienione na 100 uncji złota, 100 uncji pszenicy, 100 uncji jęczmienia itp., a może do takiej wymiany wystarczy 10 tokenów? Czy biorą pod uwagę stosunki wymiany między samymi towarami? A co, jeśli na przykład złoto jest obecnie warte dwa razy więcej niż srebro (w systemie barterowym, a nie pieniężnym, tzn. 50 uncji złota można wymienić na rynku na 100 uncji srebra), a państwo akceptuje zarówno złoto, jak i srebro jako formę płatności podatków? Jeśli państwo wydaje 100 tokenów fiducjarnych za 100 uncji złota, czy oznacza to, że posiada również taką wiedzę na temat stosunków wymiany, aby wydać tylko 50 tokenów fiducjarnych za 100 uncji srebra? A inne towary? Jeżeli nie, to czy spowoduje to zadziałanie prawa Kopernika-Greshama, zgodnie z którym dobra o mniejszej wartości będą chętniej wybierane by zapłacić podatki? Co więcej, czy aby nakładać podatki w sposób niearbitralny i ustalić wartość tokenu fiducjarnego, państwo nie musiałoby znać wszystkich zmieniających się w czasie rzeczywistym kursów wymiany między wszystkimi towarami, które akceptuje w ramach podatków (bez cen pieniężnych)? Czy wiedza ta nie byłaby niedostępna lub przynajmniej niepraktyczna bez znajomości cen i istniejących wcześniej obliczeń ekonomicznych w gospodarce, która już posiada pieniądze?
Kalkulacja ekonomiczna
Ceny pieniężne pozwalają przekształcić zmieniające się w czasie, subiektywne preferencje wartościowe w obiektywne, wymierne informacje. Przedsiębiorcom ceny rynkowe czynników produkcji umożliwiają obliczenie kosztów, które należy odjąć od oczekiwanych przyszłych przychodów, aby określić rentowność.
Ceny pieniężne dostarczają również kluczowych informacji o podaży i popycie dla producentów i konsumentów, pomagając im w podejmowaniu decyzji. Źródłem cen jest własność prywatna, swoboda wymiany i stabilny pieniądz. Jak wspomniano wcześniej, w systemie barterowym istnieją ceny niepieniężne — zestaw stosunków wymiany dóbr i usług, za które dany towar można wymienić w dowolnym momencie na wolnym rynku. Rozwój pieniądza, jak opisano na początku tego artykułu, ustala cenę pieniądza — zestaw dóbr, na które pieniądz zostanie wymieniony dzień przed tym, jak stanie się pieniądzem — i pozwala na wycenę wszystkich dóbr i usług na rynku w cenach pieniężnych. W ten sposób możliwe staje się przeprowadzenie kalkulacji ekonomicznej.
Jaka jest jednak podstawa kalkulacji ekonomicznej w pierwszym dniu czartalizmu oraz później?
Czy więc czartalizm nie ignoruje warunków koniecznych do ekonomicznej kalkulacji — własności prywatnej, swobodnej wymiany i stabilnej waluty — poprzez narzucenie wartości tokenu, który nie ma historycznego uzasadnienia na rynku, a zatem nie ma ceny? Jeśli pierwotna wymiana towarów na tokeny fiducjarne emitowane przez państwo jest wymuszona, a nie dobrowolna, a zatem nie wynika z subiektywnych ocen wartości na wolnym rynku, to czy nie oznacza to, że cena tokenu — w odniesieniu do innych towarów i usług — jest arbitralna lub nieokreślona, pozbawiona treści informacyjnej niezbędnej do prowadzenia efektywnej kalkulacji ekonomicznej? Czy nie mamy w konsekwencji do czynienia z kolejnym dniem barteru, tylko że z dodatkowym towarem barterowym — inaczej bezwartościowym tokenem fiducjarnym, który można wykorzystać do rozliczenia podatków? Dlaczego mielibyśmy oczekiwać, że token fiducjarny stanie się powszechnie akceptowanym środkiem wymiany tylko dlatego, że ma jedno cenne zastosowanie (tj. rozliczenie podatków)? Jaka jest cena tokenu fiducjarnego w pierwszym dniu barteru w odniesieniu do szeregu towarów i usług, za które będzie on wymieniany? Czy brak historycznej siły nabywczej (z wyjątkiem początkowej wymuszonej wymiany przez państwo) podkopuje fakt ustalenia się ceny tokenu fiducjarnego? Bez cen wynikających z dobrowolnej wymiany, w jaki sposób przedsiębiorcy i inwestorzy mogą efektywnie alokować kapitał? Co kieruje wyborami konsumentów, jeśli ceny fiducjarne są arbitralne lub zniekształcone? Jakie mechanizmy korygują błędy cenowe w czartalizmie? Skoro wydarzenia te miały tak epokowe znaczenie, dlaczego nie ma historycznych zapisów dotyczących czartalizmu?
To zaledwie zalążek dalszych pytań, które możnaby postawić. Jest teoretycznie możliwe, że istnieją satysfakcjonujące odpowiedzi na wszystkie z nich, ale zwolennicy MMT muszą zmierzyć się z bardzo trudnymi kwestiami teoretycznymi i historycznymi dotyczącymi kalkulacji ekonomicznej, wyceny pieniądza, istniejących wcześniej relacji cenowych i wielu innych. Bez odpowiedzi nie ma podstaw, aby traktować MMT poważnie jako teorię ekonomiczną.
Źródło ilustracji: Pixabay
