Tłumaczenie: Mateusz Czyżniewski
Źródło: thedailyeconomy.org
Niedawno kilku zwolenników nowoczesnej teorii monetarnej (MMT) opublikowało w magazynie „The Hill” artykuł zatytułowany „Dlaczego powinniśmy przestać się martwić i nauczyć się kochać dług publiczny”. Artykuł ten został napisany przez tę samą grupę osób, która kilka lat temu wpadła na pomysł wyemitowania monety o nominale biliona dolarów. Autorzy przedstawiają argumenty przeciwko powszechnym obawom związanym z rosnącym długiem i deficytem Stanów Zjednoczonych. Chociaż w ich wypowiedziach jest ziarno prawdy, to nie dostrzegają oni szerszego kontekstu, a mianowicie tego, że pieniądze reprezentują ostatecznie roszczenie do rzeczywistych dóbr, usług i zasobów.
Autorzy mają całkowitą rację, wskazując, że Stany Zjednoczone nigdy nie muszą ogłaszać technicznej niewypłacalności. Może tak być, ponieważ zawsze mogą wydrukować niezbędne dolary, po to, aby spłacić swoje długi. Jednak, jak od dawna wskazują ekonomiści, dla inwestorów tak naprawdę liczy się nie liczba otrzymanych dolarów, ale wartość lub siła nabywcza tych dolarów.
To właśnie dlatego istnieje ogromna liczba nabywców amerykańskiego długu, a stosunkowo niewielu nabywców długu rządowego Meksyku (oprocentowanie 8% lub więcej), Brazylii (oprocentowanie 10% lub więcej) czy Kenii (oprocentowanie 8% lub więcej). Kraje te nie są narażone na ryzyko technicznej niewypłacalności, ponieważ zawsze mogą dodrukować więcej swojej waluty. Dlaczego więc stosunkowo niewiele osób jest skłonnych kupować ich dług, nawet jeśli oferują one znacznie wyższe jego oprocentowanie? Dzieje się tak, ponieważ nabywcy na rynku obligacji dostrzegają inny rodzaj ryzyka: dewaluację waluty, która może spowodować erozję ich rzeczywistego majątku.
Amerykańskie obligacje skarbowe cieszą się dużym zainteresowaniem, ponieważ Stany Zjednoczone mają dobre wyniki w utrzymywaniu wartości swojej waluty, a jest tak przynajmniej w porównaniu z innymi krajami.
A co z twierdzeniem, że Rezerwa Federalna może po prostu wykupić wszystkie długi wyemitowane przez rząd federalny, bez względu na ich wielkość? Fed może również ustalić cenę, po której to robi, po prostu oferując kwotę wartości nominalnej obligacji, co jest równoznaczne z pożyczką o zerowym oprocentowaniu. To również prawda, ale zwolennicy MMT nie biorą pod uwagę rzeczywistych konsekwencji takich działań.
Chociaż zamiana zobowiązań skarbowych na zobowiązania Fedu nie zwiększa ogólnej kwoty zobowiązań, zakłada się, że w pierwszej kolejności powstały nowe (prawdopodobnie ogromne) zobowiązania. Kiedy rząd federalny wydaje więcej pieniędzy niż otrzymuje, emituje zobowiązanie, (ang. I owe you, IOU) w formie obligacji skarbowej. W ciągu ostatnich dwóch dekad, a zwłaszcza w ciągu ostatnich pięciu lat, rząd federalny emitował takie papiery dłużne w zaskakującym i przerażającym wręcz tempie.
W lipcu 2025 r. dług federalny Stanów Zjednoczonych wynosił ponad 36,5 bln dolarów. Pięć lat temu wynosił mniej niż 27 bln dolarów. Dziesięć lat temu wynosił około 18 bln dolarów.
„Nie ma się czym martwić!”, mówią zwolennicy MMT. „Czy nie zdajesz sobie sprawy, że chociaż obligacje skarbowe są wekslami rządowymi, to dla ich posiadaczy stanowią aktywa? Widzisz więc, że tak naprawdę nie powstaje żadne zadłużenie netto, a jedynie dług i odpowiadające mu aktywa, które są bezpieczne i użyteczne”.
W tym miejscu ignorowanie rzeczywistości ekonomicznej stwarzać będzie problemy. W pewnym sensie prawdą jest, że emisja długu tworzy odpowiadające mu aktywa. Prawdą jest również to, że aktywa te są „bezpieczne” przed technicznym ryzykiem niewypłacalności. Zostaną one spłacone w dolarach. Jednak inwestorzy nie kupią ich tylko z tych instytucjonalnych powodów. Chcą uzyskać realny zwrot z inwestycji. Rezygnują z rzeczywistej konsumpcji lub możliwości inwestycyjnych datowanych na dzień dzisiejszy na rzecz perspektywy większej realnej konsumpcji lub możliwości inwestycyjnych w przyszłości.
A jeśli chodzi o realną wartość dolara lub długu skarbowego, to wysokość zaciągniętego długu ma znaczenie, i to niezależnie od tego, czy Fed monetyzuje go nowo wyemitowaną walutą. Gdy deficyt i dług publiczny szybko rosną, wzrasta prawdopodobieństwo dewaluacji waluty. Dlatego ludzie są mniej zainteresowani długiem publicznym Meksyku, Brazylii i Kenii.
„Ale kto w ogóle potrzebuje prywatnych pożyczkodawców?”, pytają zwolennicy MMT. „Rezerwa Federalna może sama finansować rząd i to przy niższym oprocentowaniu!”.
Tak, Fed może to zrobić.
Ale rozważmy realny wpływ gospodarczy takiego działania. Kiedy Skarb Państwa pożycza pieniądze od społeczeństwa, mniej dolarów jest dostępnych dla prywatnych inwestycji lub konsumpcji, a więcej dolarów staje się dostępnych dla inwestycji publicznych lub konsumpcji. Zmiany w prywatnych wydatkach w gospodarce są w dużej mierze równoważone zmianami w wydatkach rządowych.
Nie ma to miejsca, gdy banki centralne kupują dług publiczny za nowo wyemitowaną walutę. W takim przypadku wydatki prywatne i rządowe nie równoważą się nawzajem. Wydatki prywatne nie spadają, nawet gdy rosną wydatki publiczne. Jednak w gospodarce nie ma więcej rzeczywistych dóbr, usług ani zasobów niż wcześniej. W rezultacie finansowanie dużych wydatków publicznych nowo wyemitowaną walutą prowadzi do większych ogólnych wydatków i zaostrzonej wojny przetargowej w gospodarce.
Powoduje to wzrost cen i prowadzi do zjawiska, które nazywamy inflacją.
Zwolennicy MMT posługują się pozornie sprytnymi sylogizmami i tautologiami, aby przekonać nas, że deficyt i dług publiczny są zjawiskami nieszkodliwymi. Niestety, kilka z ich założeń nie uwzględnia realnego aspektu funkcjonowania gospodarki. Dług publiczny stanowi istotny problem, o czym powie każdy, kto próbuje ograniczyć wydatki federalne. Odsetki stały się jedną z największych pozycji w budżecie federalnym i prawie na pewno będą nadal rosnąć.
Jeśli Kongres nie zdoła ograniczyć tych niekontrolowanych wydatków, będzie musiał zwrócić się do banku centralnego o finansowanie. Chociaż pieniądze są dostępne, nie ma rzeczywistych towarów i usług. W konsekwencji wszyscy odczujemy bardzo realne skutki inflacji.
Źródło ilustracji: Pixabay
