Pragniemy zaprezentować, za zgodą Autora, pracę licencjacką p. Jerzego Stajkowskiego pt. „Funkcja przedsiębiorczości w gospodarce: analiza na przykładzie prac Josepha Schumpetera i Israela Kirznera”
Praca została napisana pod kierunkiem p. dr. hab. Romana Macyra i obroniona na Wydziale Historii UAM.
Streszczenie pracy:
Tematem jest idea przedsiębiorczości w myśli Schumpetera i Kirznera. Etymologiczne pochodzenie słowa przedsiębiorczość i przedsiębiorca, odnosi się do działania w obrębie działalności gospodarczej. Oznacza samo wykazywanie chęci i inicjatywy do podejmowania czynów mające na celu poprawę bytu ekonomicznego. Pierwszymi ekonomistami podnoszącymi temat przedsiębiorczości byli klasyczni francuscy ekonomiści w postaci R. Cantillona czy J. B. Saya, którzy opisywali przedsiębiorcę jako kogoś kto pożytkuje kapitał, zarządza produkcją oraz ponosi, ale równocześnie znosi ryzyko na rynku. Kolejne ważne postacie dla ewolucji zrozumienia przedsiębiorczości w teorii ekonomii, byli F. Knight i L. von Mises. Kluczowym wkładem tego pierwszego, było skrupulatne rozróżnienie ryzyka oraz niepewności, a także przypisanie właśnie tej drugiej kategorii do działania przedsiębiorczego. Mises za to, opisał przedsiębiorczość jako proces związany z działaniem w warunkach niepewności, warunek funkcjonowania życia gospodarczego. Większość teorii przed Schumpeterem i Kirznerem, odnosiło się stricte do kwestii ryzyka i zarządzania przedsiębiorstwem.
Najszerzej cytowanym podejściem do tematu przedsiębiorczości, jest koncept przedsiębiorcy- innowatora Josepha Schumpetera. Austriak swoją teorię zbudował na podstawie krytyki modelu ruchu okrężnego, który według niego nie ujmował dynamicznych procesów, zawierających się wewnątrz biegu życia gospodarczego. Przedstawił on swoją Teorie Rozwoju Gospodarczego, której centralnym punktem był przedsiębiorca wprowadzający innowacje na rynek. Przedsiębiorca w jego rozważaniach to jednostka o wyjątkowych cechach, która jest niejako liderem życia gospodarczego. Rozważania Schumpetera, wprowadziły na stałe do teorii ekonomii pojęcie twórczego niszczenia, które odnosi się do procesu wypierania starych, nieefektywnych metod produkcji i dóbr, zastępując je bardziej efektywnymi oraz trafniej zaspokajającymi potrzeby konsumentów dobrami. Odnosząc się do samej sytuacji na rynku, Schumpeterowski przedsiębiorca wytrąca gospodarkę z równowagi. Austriacki ekonomista, wprowadził również ścisłe rozróżnienie między innowacją oraz inwencją. Ta pierwsza, przynależy do działania przedsiębiorczego, komercjalizowania pewnych pomysłów, a druga kategoria odnosi się do odkryć naukowych i koncepcji teoretycznych, które dotychczas nie ujrzały swojego gospodarczego zastosowania.
Drugim opisywanym podejściem, jest podejście amerykańskiego ekonomisty w tradycji szkoły austriackiej – Israela Kirznera. Przedsiębiorca Kirznerowski, jest stricte funkcjonalnym modelem przedsiębiorczości, tzn. nie utożsamia go z konkretną osobą. Funkcja przedsiębiorcy u tego autora, sprowadza się do czujnego wypatrywania sposobności do osiągania zysku. W tym celu, Kirzner zaproponował modelowanie sensu stricto. Owe modelowanie, izoluje stricte przedsiębiorczy zysk, który jest kategorią związaną z dostrzeżeniem okazji do osiągnięcia zysku na rynku. Aby lepiej zobrazować swoją teorię, przedstawia on proces rynkowy jako model, który w realistyczny sposób, oparty na ciągu przyczynowo-skutkowym, a także kilku warunkom związanym min. z przepływem informacji na rynku, tłumaczy w jaki sposób ów zysk sensu stricto jest osiągany. W tym ujęciu, przedsiębiorca nie musi być posiadaczem kapitału czy jednostką o wyjątkowych cechach, tak jak w przypadku przedsiębiorcy Schumpeterowskiego. W teorii Kirznera, przedsiębiorca jest powszechnym uczestnikiem życia gospodarczego, który koordynuje rynki. W odniesieniu do równowagi rynkowej, Kirznerowski przedsiębiorca równoważy rynek, działając jako arbitrażysta.
Oba te stanowiska, można opisać jako względem siebie kompatybilne. Schumpeterowski przedsiębiorca wytrąca rynek z równowagi, a Kirznerowski go równoważy. Ten pierwszy akcentuje wyjątkowość i kreatywność jednostki (innowator), drugi za to ukazuje przedsiębiorcę jako kogoś powszechnie występującego oraz wykonującego rutynowe działania (imitator). Obie teorie, stały się najbardziej rozpoznawalnymi koncepcjami przedsiębiorcy w teorii ekonomii i stworzyły spójną koncepcje przedsiębiorczości, która pozwoliła na dalszy rozwój badań nad tym zjawiskiem.
