Szkoła Ekonomiczna – czas start!
Dzień pierwszy
24 września o godzinie 19.30 zgromadzonych uczestników przywitał Prezes Instytutu, dr Mateusz Benedyk. Opowiedział on o celu kursu, jakim jest Szkoła Ekonomiczna — a mianowicie o tym, że jest to intensywny kurs ekonomii, który będzie realizowany przez najbliższe cztery dni. Mieliśmy więc nadzieję, że Szkoła będzie dla jej uczestników stymulująca intelektualnie, a plan wykładów oraz seminariów zachęci do intensywnego udziału.
Szkołę rozpoczęto wykładem mgr inż. Mateusza Czyżniewskiego pt. „Po co nam austriacy współcześnie?”. Wykład ten, o charakterze wprowadzającym, miał za celu wytłumaczenie podstaw ekonomii (zwłaszcza szkoły austriackiej) i wyjaśnienie w nieco luźniejszej atmosferze najczęściej pojawiających się wątpliwości. Mateusz przybliżył też historię Szkoły Ekonomicznej realizowanej w ramach Instytutu Misesa oraz osiągnięc osób z nim związanych.
Po wykładzie i serii pytań dotyczących ASE, odbył się integracyjny quiz austriacki, podczas którego grupy uczestników odpowiadały na pytania związane z ekonomią austriacką.
Dzień drugi
Drugi dzień rozpoczął się wykładem dr. Jakuba Juszczaka dotyczącym teorii pieniądza.
W trakcie wykładu omówiono aspekt wymiany dóbr, jej mechanizmy, początki historyczne oraz proces ewolucji pieniądza. Zajęcia rozpoczynają się od pytania o powód inicjacji wymiany – wskazywana jest podwójna zbieżność potrzeb, względem której wymiana zachodzi, gdy każda ze stron uznaje dobro drugiej za bardziej wartościowe. W tym kontekście przedstawiane są pojęcia skali preferencji i subiektywnej teorii wartości.
Następnie opisywana jest geneza wymiany. Zwraca się uwagę na to, że barter traktowany jest jako założenie dydaktyczne, niepotwierdzone jednoznacznymi dowodami archeologicznymi. Jest jednak ku temu ważny powód — barter uznawany jest za system szybko wypierany przez bardziej efektywne formy wymiany.
W dalszej części wykładu wyjaśniana jest różnica między środkiem wymiany a pieniądzem, który jako powszechny środek wymiany najlepiej spełnia swoją funkcję.
Tuż po zakończeniu pierwszego wykładu merytorycznego zrealizowanego w ramach naszej szkoły, równolegle przeprowadzono trzy seminaria powiązane z tematyką kalkulacji ekonomicznej. W szczegółach, uczestnicy podzielili się na trzy grupy - jedna zaawansowana oraz dwie, które zajmowały się podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi tej tematyki. Ich prowadzeniem zajęli się kolejno dr Benedyk, dr Rapka oraz Bonawentura Lach. Choć zakres omawianych problemów oraz zadane na nie teksty różniły się opisywanymi kwestiami, to poziom wszystkich dyskusji był niezwykle wysoki.
Następnie, po zakończeniu seminariów, przedstawiony został wykład dr. Benedyka, poświęcony zagadnieniom teorii kapitału oraz procentu. W wystąpieniu szefa zarządu Instytutu zostały poruszone m.in. kwestie kształtowania się pieniężnej stopy procentowej, teorii procentu pierwotnego oraz tzw. rynku czasowego opracowanego przez Rothbarda. Zagadnienia te zostały wyjaśnione nie tylko w oparciu o aspekty ściśle teoretyczne, lecz również zilustrowane poprzez czytelne przykłady. Ponadto zostały omówione kwestie związane ze strukturą produkcji, cechami kapitału oraz dóbr kapitałowych wraz z ich szczegółowym rozróżnieniem. Dzięki temu uczestnikom została przedstawiona możliwość zapoznania się z fundamentalnymi zagadnieniami tej złożonej teorii oraz z podstawami, które mogą posłużyć do zrozumienia problematyki m.in. cykli koniunkturalnych, inflacji czy teorii przedsiębiorczości.
Tuż po przerwie obiadowej uczestnicy szkoły wzięli udział w kolejnym wykładzie przeprowadzonym przez dr Benedyka. Jego tematyka ściśle dotyczyła kwestii bardziej przyziemnych, lecz niezwykle palących dla środowiska austriackiego, a mianowicie efektów reform wprowadzonych przez Prezydenta Milei w Argentynie na przestrzeni trwania jego kadencji. Kolejno, wykładowca przedstawił zagadnienia dotyczące skuteczności prowadzenia polityki fiskalnej, deregulacji sektora prywatnego i publicznego, czy realizowanej polityki monetarnej. Podpierając się na danych oraz zasadniczych aspektach teorii reprezentowanych przez „austriaków”, dr Benedyk ocenił finalne efekty rządów argentyńskiego prezydenta na 5 w klasycznej szkolnej skali licząc od 1 do 6. Po tym wykładzie ponownie przeprowadzono seminaria w formule równoległego realizowania trzech spotkań, jednego zaawansowanego oraz dwóch podstawowych. Tym razem ich prowadzeniem zajęli się kolejno dr Przemysław Rapka oraz Mateusz Czyżniewski, dyskutując zagadnienia powiązane z tematyką interwencjonizmu, szczególnie skupiając się na wkładzie Misesa w tym polu.
Dzień trzeci
Trzeciego dnia Szkoły Ekonomicznej zaczęto od wykładu przygotowanego przez dr. Dawida Meggera, który był poświęcony zagadnieniom mikroekonomicznym, w szczególności teorii wyceny, wartości oraz wymiany. W jego ramach zostały przedstawione szczegółowe omówienia kwestii kształtowania się skal wartości, wyłaniania się cen rynkowych, a także aspektów związanych z koncepcjami popytu i podaży oraz szeroko rozumianym marginalizmem.
Następnie przeprowadzone zostało kolejne seminarium – analogicznie w formule łączącej grupy podstawowe oraz zaawansowane. Tym razem poruszone zostały zagadnienia związane ze wzrostem i rozwojem gospodarczym. Odniesiono się w nim do kanonicznej literatury, a przedmiotem dyskusji uczyniono m.in. kwestie podziału na aspekty ilościowe i jakościowe, potencjalny pomiar wzrostu oraz możliwości oddziaływania na niego przez państwo. Po zakończeniu seminarium zarządzono przerwę.
Tuż po przerwie swój wykład przedstawił dr Przemysław Rapka, który w ogólności traktował o zagadnieniach inflacji. Jak sam przyznał, w dzisiejszych czasach inflacja jako zjawisko nie jest zawsze jednorodna i wymaga bardziej rozbudowanej analizy każdego danego przypadku. Odwołując się do teorii austriackiej opisujących to zjawisko, wyjaśniał nie tylko zagadnienia makroekonomiczne ale również mikroekonomiczne. Oprócz tego, prelegent silnie zwracał uwagę na kalkulację księgową, problem dynamiki rozwoju inflacji, czy aspekty zdobywania informacji dotyczących zmian cen relatywnych.
Po wykładzie dr. Rapki, dr Jakub Juszczak wygłosił wykład na temat waluty cyfrowej. W czasie wykładu został omówiony temat cyfrowej waluty banku centralnego – CBDC (Central Bank Digital Currency). Została ona zdefiniowana jako cyfrowy odpowiednik gotówki, emitowany przez bank centralny i traktowany prawnie na równi z tradycyjnym pieniądzem.
Wskazano dwa podstawowe typy CBDC – detaliczną (retail), przeznaczoną dla obywateli, oraz hurtową (wholesale), wykorzystywaną w transakcjach międzybankowych. Od strony technicznej wyróżniono wersję tokenową, zapewniającą nieco większą anonimowość, oraz opartą na kontach – powiązaną bezpośrednio z rejestrem banku centralnego ale i najbardziej podatną na manipulację.
W dalszej części wykładu zostały przedstawione potencjalne ryzyka związane z upowszechnieniem CBDC. Zwrócono uwagę na możliwość odpływu depozytów z banków komercyjnych oraz postawiono pytanie o ich przyszłą rolę. Omówiono również zagrożenia dla prywatności i bezpieczeństwa danych – wskazano na ryzyko inwigilacji oraz cyberataków. Poruszono temat programowalności pieniądza, czyli możliwości narzucania limitów, dat ważności czy ujemnych stóp procentowych. Wspomniano także o wykluczeniu technologicznym i wyzwaniach w sytuacjach kryzysowych.
Na zakończenie zaprezentowano stanowisko szkoły austriackiej, która wskazała na utratę przez CBDC podstawowych cech pieniądza – trwałości, możliwości tezauryzacji oraz funkcji kalkulacyjnej. Podkreślono zagrożenie centralnym sterowaniem gospodarką i możliwością nadużyć. Zwrócono też uwagę na potencjalne zaburzenia oczekiwań inflacyjnych oraz wzrost niestabilności systemu.
W piątek mieliśmy również okazję wysłuchać wykładu mgr inż. Mateusza Czyżniewskiego, który omówił zagadnienie deflacji. Oprócz chęci „odczarowania” negatywnego wizerunku tego zjawiska, prelegent przedstawił nie tylko aspekty teoretyczne związane z ideami ekonomicznymi reprezentowanymi przez Austriaków, lecz także – w kontekście myśli austriackiej – dokonał przeglądu literatury obejmującej analizy ekonometryczne.
Omawiając te zagadnienia omówiono kwestie deflacji produktywnościowej, czy tej związanej ze zwiększaniem się objętości sald gotówkowych, zwracając uwagę na różne przyczyny deflacji. Oprócz tego prelegent wyjaśnił, że deflacja sama z siebie nie jest czymś złym oraz nie jest przyczyną danych zjawisk gospodarczych – jest zawsze skutkiem innych procesów ekonomicznych.
Dzień czwarty
Ostatni dzień szkoły został zainaugurowany wykładem mgr inż. Mateusza Czyżniewskiego, w którym – bazując nie tylko na wiedzy ekonomicznej, lecz także na własnym doświadczeniu z nauk ścisłych – została przedstawiona spójna i szeroka agenda omawiająca krytykę matematyzacji ekonomii. Choć wykład miał charakter przeglądowy, a wiele zagadnień mogłoby zostać rozwiniętych znacznie szerzej, jego treść pozwoliła na szerokie nakreślenie kwestii takich jak agregacja danych, problem realizacji procedury pomiarowej wielkości ekonomicznych, modelowanie makroekonomiczne czy kluczowy aspekt predykcji w oparciu o ilościowe teorie ekonomiczne.
Następnie został wygłoszony wykład dr. Przemysława Rapki dotyczący przewidywania na giełdzie i realizacji inwestycji. W jego trakcie została przedstawiona krytyka instrumentalnego traktowania danych ekonomicznych oraz wskazano, jak łatwo wskaźniki mogą być manipulowane. Wykład został oparty na literaturze przedmiotu oraz doświadczeniu zawodowym prelegenta jako doradcy finansowego, dzięki czemu ukazane zostały liczne problemy wynikające z uproszczonego rozumienia omawianych zjawisk.
Po zakończeniu wykładów i przeprowadzeniu działań organizacyjnych – obejmujących m.in. omówienie ankiet uczestników oraz współpracy z instytutem – odbyła się sekcja Q&A, podczas której prowadzący odpowiadali na pytania publiczności. Oprócz kwestii merytorycznych, poruszone zostały również tematy dotyczące bieżących spraw, wykształcenia kadry oraz planów na przyszłość. Samo wydarzenie zostało bardzo dobrze przyjęte przez uczestników, a prowadzący wykazali się nie tylko wiedzą i rezolutnością, lecz także poczuciem humoru, co pozytywnie wpłynęło na atmosferę tuż przed egzaminem.
Finałowa część szkoły została rozpoczęta wieczorem, około godziny 18. W pierwszym etapie egzaminu wszyscy chętni zostali skrupulatnie przepytani przez trzy komisje egzaminacyjne. Jak przyznano, poziom uczestników już na tym etapie był wysoki – szczególnie biorąc pod uwagę, że znaczna część egzaminatorów jeszcze niedawno sama była weryfikowana w zakresie wiedzy dotyczącej ASE. Do finału zakwalifikowało się sześciu uczestników, natomiast już po pierwszym etapie przyznano wyróżnienia.
Etap finałowy został przeprowadzony jako długa podróż w nieznane – zarówno dla uczestników, jak i dla komisji. Wiedza każdego egzaminowanego była oceniana przez wszystkich prowadzących. Choć pytania miały zdecydowanie większy poziom trudności, oceniana była przede wszystkim spójność wypowiedzi, pomysłowość oraz umiejętność rozwijania odpowiedzi w sytuacji, gdy komisja pogłębiała dany temat. Wszyscy finaliści poradzili sobie bardzo dobrze, a decyzja o przyznaniu miejsc na podium nie należała do łatwych.
Po intensywnej, lecz spójnej dyskusji, jednoznaczną decyzją komisji zostały przyznane nagrody w postaci pierwszych trzech miejsc:
I miejsce – Filip Zawadzki
II miejsce – Witold Łepecki
III miejsce – Tymoteusz Żółtek
Wyróżnienia za udział w finale zostały przyznane Miłoszowi Wasiowi, Dawidowi Wasiowi oraz Jakubowi Wojtczakowi.
