Źródło: libertarianism.org
Tłumaczenie: Tomasz Kłosiński
Tekst pochodzi z The Encyclopedia of Libertarianism (2008)
Algernon Sidney był mężem stanu i filozofem. Jest najbardziej znany ze spiskowania w celu wzniecenia buntu przeciwko Karolowi II i późniejszego ścięcia za udział w działaniach wymierzonych przeciwko królowi. Jednak największy wpływ wywarł za pomocą swojej teorii politycznej, którą zaproponował w swojej książce pt. Discourses Concerning Government (Rozprawa dotycząca rządu), opublikowanej pośmiertnie, która wywarła ogromny wpływ na amerykańskie kolonie.
Sidney urodził się w arystokratycznej rodzinie. Jego ojciec, hrabia Leicester, służył jako ambasador Anglii we Francji w latach trzydziestych XVI wieku, a Sidney wszedł do polityki jako młody człowiek. Został wybrany do parlamentu w 1646 roku, zanim został wydalony przez Olivera Cromwella w 1653 roku. Ponownie zasiadł w parlamencie w 1659 r., ale jego druga kadencja w rządzie również była krótkotrwała. W 1660 r. Angielska Republika upadła, a Karol II został przywrócony na tron. Sidney odmówił wyrzeczenia się swoich wcześniejszych działań w czasach republiki i błagania króla o przebaczenie, co rozpoczęło 20-letni okres wygnania, w czasie którego podróżował po całej Europie.
Sidney otrzymał w końcu pozwolenie na powrót do Anglii pod koniec lat 70. XVI wieku. Wkrótce po powrocie on i inni Wigowie ostrzegali, że Karol II pragnie przekształcić Anglię w monarchię absolutną, w której parlament będzie odgrywał niewielką rolę, a katolicyzm zastąpi Kościół Anglii jako religię państwową. Sidney, zdeklarowany republikanin i protestant, który wielokrotnie ostrzegał przed tym, co uważał za niebezpieczeństwa związane z monarchią i „papiestwem”, był wstrząśnięty i zaczął spiskować przeciwko reżimowi. Jego egzekucja uczyniła go męczennikiem za sprawę republikańską, a Rozprawa, napisana w latach 1680-1683 i opublikowana w 1698 r., szybko stała się wpływowa w całym anglojęzycznym świecie.
Rozprawa, podobnie jak Patriarcha non Monarcha Jamesa Tyrrella, opublikowane w 1681 roku, oraz Dwa traktaty o rządzie Johna Locke'a, opublikowane w 1689 roku, zostały napisane w dużej mierze w odpowiedzi na promonarchiczny traktat Roberta Filmera pt. Patriarcha: A Defence of the Natural Power of Kings against the Unnatural Liberty of the People (Patriarcha: obrona naturalnej władzy królów przed nienaturalną wolnością ludu). W przeciwieństwie do Filmera, Sidney wierzył, że ludzie są naturalnie wolni, a zatem mają prawo wybierać swoich władców, którzy podlegają prawu w takim samym stopniu, jak poddani. Jeśli te warunki nie są spełnione, twierdzi Sidney, rewolucja jest uzasadniona.
Liberalizm Sidneya był jednak ograniczany jego przekonaniem, że rząd powinien pomagać ludziom prowadzić dobre, cnotliwe życie. „Jeśli bezpieczeństwo publiczne jest zapewnione, wolność i przyzwoitość zabezpieczone, sprawiedliwość wymierzana, cnota wspierana, wady tłumione, a prawdziwy interes narodu realizowany, cele rządu są osiągnięte” - pisał Sidney. Ponadto Sidney uważał, że ważne jest, aby najbardziej cnotliwi ludzie zajmowali stanowiska władzy politycznej.
Z jednej strony troska Sidneya o wolność i rząd przedstawicielski, a z drugiej jego poparcie dla państwa, które promuje cnotę poprzez rządy najwybitniejszych obywateli, mogą wydawać się sprzeczne. Sidney wierzył jednak, że dobrze poinformowani obywatele wybiorą najbardziej zasłużonych spośród swoich współobywateli na stanowiska rządowe, a zatem w praktyce nie będzie takiej sprzeczności. Zdaniem Sidneya, naturalna arystokracja, która wyrastałaby z zasług, a nie z urodzenia, przejęłaby prawowitą władzę w wolnym i sprawiedliwym systemie rządów.
Pisma Sidneya zainspirowały wielu amerykańskich rewolucjonistów. Thomas Jefferson, na przykład, nazwał Rozprawę „bogatym skarbem zasad republikańskich (…) prawdopodobnie najlepszą elementarną książką o zasadach rządu, opartą na prawie naturalnym, jaka kiedykolwiek została opublikowana w jakimkolwiek języku”. Według jednego z badań, Discourses Concerning Government Sidneya były trzecią najpopularniejszą książką polityczną w bibliotekach kolonialnych, ustępując jedynie Cato's Letters Johna Trencharda i Thomasa Gordona oraz Dwóm traktatom o rządzie Johna Locke'a.
Sidney bronił swoich republikańskich przekonań przez całe życie, pisząc następujący fragment podczas uwięzienia i oczekiwania na egzekucję: „Od młodości starałem się bronić wspólnych praw ludzkości, praw tej ziemi i prawdziwej religii protestanckiej, przeciwko skorumpowanym zasadom, arbitralnej władzy i papiestwu, a teraz gotów jestem oddać za to życie”.
Źródło ilustracji: commons.wikimedia.org
