Wenezuela jest aktualnie ogarnięta masowymi protestami skierowanymi w stronę państwa, które mają na celu zakończyć totalitarne rządy socjalistycznego reżimu Nicolasa Maduro. Zapalnikiem dla nasilającej się od lat sytuacji są regularnie fałszowane wybory, które przelały czarę goryczy Wenezuelskiego społeczeństwa, a my nie powinniśmy być wobec tego obojętni.
Aby zrozumieć sytuację w jakiej znajduje się aktualnie Wenezuela, musimy cofnąć się do przeszłości. W latach 1492-1823 Wenezuela była częścią Imperium Hiszpańskiego, a faktyczną niepodległość uzyskała dopiero w 1830 roku. Początkowy okres niepodległej Wenezueli był dla niej bardzo ciężki i niestabilny politycznie. W latach 1830-1903 Wenezuela doświadczyła 166 zbrojnych buntów oraz prawie 50 lat wojny, przez co najbardziej ucierpiało społeczeństwo. W latach 1908-1935 trwała dyktatura Juana Vicentego Gómeza, która zakończyła ten tragiczny okres dla Wenezueli.
Podczas dyktatury Gomeza, zaproszone do Wenezueli zostały zagraniczne koncerny naftowe, które na korzystnych warunkach rozwijały krajowy przemysł wydobywczy. Przemysł naftowy, ze względu na niezwykła obfitość złóż, został najważniejszą gałęzią gospodarki. Doprowadziło to do tego, że Wenezuela została najbogatszym państwem w Ameryce Łacińskiej. Eksport ropy naftowej w Wenezueli osiągnął poziom 90% całkowitego eksportu oraz uczynił z Wenezueli drugiego największego eksportera czarnego złota na świecie w 1929 roku, zaraz za Stanami Zjednoczonymi.
Ekonomiczna analiza prawa
W latach 1920-1948 PKB per capita rosło w tempie 6,8% a w latach 1950-1957 było to 5,4%. Ameryka Łacińska wyróżniała się jako region niestabilnością polityczną oraz ilością rządów autorytarnych. Na jej tle, rozwój Wenezueli był unikatowy, jako że to państwo do roku 1970 miało najwyższy poziom PKB per capita w stosunku do całego regionu. Było to aż o 2,5 razy większy wynik niż średnia liczona dla Ameryki Południowej, wraz z najwyższą stopą oszczędności dla rejonu. Wenezuela w tamtym okresie zaliczała się do grona 20 gospodarek światowych z najwyższym poziomem PKB na mieszkańca. Historia tego sukcesu określana jest mianem „wenezuelskiej wyjątkowości”. Wzrost gospodarczy Wenezueli dobiegł końca w latach 80. i 90. XX wieku, gdy gospodarka zaczęła się kurczyć. PKB Wenezueli spadało o 0,76% rocznie w latach 80., oraz o 1,78% rocznie w latach 90.
W latach 1980-2000 Wenezuela stała przed poważnymi problemami. Kraj był ogarnięty masowymi protestami, zamachami stanu i utratą wiary w demokrację przez własne społeczeństwo. W takiej sytuacji do władzy doszedł się polityczny outsider Hugo Chavez. W 1999 r. Chavezowi udało się zwołać Zgromadzenie Konstytucyjne, które umożliwiło mu opracowanie nowej konstytucji. Znacząco wzmacniała ona siłę władzy wykonawczej poprzez m.in. wydłużenie kadencji prezydenta, dając mu kontrolę nad awansami w armii oraz eliminując wpływy senatu. Wprowadzone zmiany znacząco pogorszyły wyniki indeksów politycznych Wenezueli jak polity score oraz wskaźnik praworządności Banku Światowego.
Wraz z dojściem do władzy Chaveza i umocnieniu jego pozycji w krajowej polityce, nadeszła pora na kompletne upolitycznienie najważniejszego sektora Wenezuelskiej gospodarki, czyli sektora naftowego. Kluczowa spółka wydobywcza PDVSA, zanim Chavez przejął władzę, była spółką państwową, lecz zarządzaną autonomicznie i przynosiła znaczne zyski dla budżetu Wenezueli. Do zawłaszczenia PDVSA doszło w 2001 roku, gdy został wprowadzony dekret o węglowodorach, który zwiększył kontrolę rządu nad sektorem wydobywczym. W 2002 r. Chavez wyznaczył na stanowisko prezesa PDVSA swojego poplecznika politycznego oraz zwolnił kilku starszych menedżerów telewizji państwowej. Na skutek tych działań wybuchł ogólnokrajowy strajk, który zablokował działania PDVSA od grudnia 2002 do lutego 2003 roku. Chavez, w odpowiedzi na strajk, zwolnił dodatkowe 18 tys. Wykwalifikowanych pracowników w sektorze przemysłowym. Zwolnienia te wywołały szereg problemów technicznych związanych pracą przedsiębiorstwa jak wycieki ropy, wypadki podczas pracy oraz pogorszenie efektywności wydobycia surowca.
Upolitycznienie branży naftowej pozwoliło Chavezowi na przesunięcie dochodów z handlu ropą do finansowania celów politycznych. Wprowadzono programy socjalne dla ubogich, a także subsydia ekonomiczne dla klasy wyższej. Notoryczne finansowanie programów politycznych zyskami PDVSA oraz niedoinwestowanie samej firmy, połączone ze złym zarządzaniem i korupcją za czasów rządów Chaveza tj. 1998-2013 doprowadziło do upadku wenezuelskiej gospodarki.
Po śmierci Hugo Chaveza, prezydentem został Nicolas Maduro. Był on związany z obozem politycznym Hugo Chaveza od końca lat 80. Od 2006 roku pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych, a następnie w 2012 został mianowany na wiceprezydenta Wenezueli. Wraz z śmiercią Chaveza, Maduro przejął funkcję prezydenta, a następnie po wygranych wyborach został zaprzysiężony na prezydenta Wenezueli 19 kwietnia 2013 r. Po roku rządów Maduro, w kraju już trwały liczne protesty. Przyczyną negatywnych nastrojów społecznych był brak skuteczności rządu w walce z przestępczością, korupcją oraz rosnącą inflacją.
W 2018 r. Maduro został wybranych w przedterminowych wyborach na drugą kadencję. W samych wyborach natomiast nie wzięła udziału większość opozycji, gdyż potencjalni kandydaci zostali pozbawieni praw wyborczych bądź uwięzieni. Na skutek działań rządu Wenezueli, Stany Zjednoczone uznały wybory za sfałszowane i nałożyły sankcje na Wenezuelę. Od 2013 do 2020 roku, Wenezuela utraciła, w stosunku do lat poprzednich, 70% swojego PKB, oficjalna płaca minimalna zmniejszyła się o ponad 95% względem swojej pierwotnej siły nabywczej. Gospodarcza zapaść Wenezueli jest najgorszym takim przypadkiem w współczesnej historii półkuli zachodniej, a towarzyszący jej kryzys humanitarny jest największym tego typu wydarzeniem w historii Ameryki Łacińskiej.
Tragiczne rządy Maduro doprowadziły do kompletnej zapaści Wenezuelskiej gospodarki i jednej z największych hiperinflacji w historii, która w 2018 r. wyniosła nawet 65 tys. Proc. 28 lipca 2024 r. odbyły się kolejne wybory na prezydenta w Wenezueli, które według oficjalnych wyników ponownie wygrał Maduro. Wyniki wyborów zostały całkowicie podważone przez opozycję oraz niezależne ośrodki badawcze. Liderka opozycji, Maria Corina Machado ogłosiła, że po niezależnym przeliczeniu głosów przez opozycję, jej kandydat Edmundo González otrzymał 6,27 mln głosów, a Maduro jedynie 2,75 mln. Wygrana Gonzáleza była również wskazywana podczas badań exit poll, co dodatkowo wskazuje na fałszowanie wyników wyborów przez reżim Maduro. Po wyborach w Wenezueli wybuchła fala antyrządowych protestów, a ludzie mają już dość socjalistycznych rządów Maduro i chcą realnej zmiany w swoim kraju. Wyniki wyborów zostały również podważone na arenie międzynarodowej przez m.in. USA, UE oraz wiele krajów Ameryki Łacińskiej. Protesty w Wenezueli są brutalnie tłumione przez reżim Maduro, liderzy opozycji muszą przebywać w ukryciu, a działacze antyrządowi są porywani nocą z własnych domów, jak przypadek Marii Oropezy.
Pomimo iż Wenezuela jest znacznie oddalona od Polski, aktualne wydarzenia są dla nas również niezwykle ważne. Z własnej historii doskonale wiemy, jak opresyjne dla społeczeństwa są socjalistyczne rządy. Istnienie reżimów totalitarnych ma też wpływ na sytuację międzynarodową, zwłaszcza że reżim Maduro jest jednym z reżimów wspieranych przez Federację Rosyjską. Nie powinniśmy stać obojętnie w takiej sytuacji, należy wspierać protestujących w Wenezueli, którzy walczą o swoją wolność i zrzucenia jarzma socjalistycznego reżimu Maduro.
Interwencjonizm
Źródło ilustracji: pixabay.
