Hayek: Enfantin i saintsimoniści - religia inżynierów
Proponowane przez saintsimonistów rozwiązanie było w tym czasie całkowicie nowe i oryginalne. W nowym świecie, jaki rysują przed naszą wyobraźnią, „nie ma już właścicieli ziemskich, odosobnionych kapitalistów, obcych wskutek swych obyczajów pracom industrii, a decydujących o wyborze przedsięwzięć i o losie pracowników. Funkcje te, tak źle dziś spełniane, sprawuje instytucja społeczna; jest ona depozytariuszką wszystkich narzędzi produkcji; stoi na czele całej eksploatacji materialnej; w ten sposób ogarnia swym wejrzeniem całość, co pozwala jej dostrzegać jednocześnie wszystkie części warsztatu industrialnego; przez swoje rozgałęzienia utrzymuje łączność z wszystkimi miejscowościami, z wszystkimi rodzajami industrii, z wszystkimi pracownikami, może więc zdać sobie sprawę z potrzeb ogólnych i potrzeb indywidualnych, dostarczyć rąk roboczych i narzędzi tam, gdzie ich potrzeba, jednym słowem, kierować produkcją, dostosowywać ją do konsumpcji i powierzać narzędzia pracy industrialistom najbardziej na to zasługującym, ponieważ stara się ona nieustannie poznać ich zdolności i ma najlepsze warunki po temu, aby je rozwijać.
Historia polskiej myśli ekonomicznej
Babiński: Ferdynand Zweig (1896-1988): ekonomista, prawnik, propagator liberalizmu
Ferdynand Zweig był zwolennikiem i propagatorem liberalizmu gospodarczego, sprzeciwiał się przejawom etatyzmu i zamknięciu gospodarki na wolny handel. Krytykował nadmierną ingerencję państwa oraz kartelizację gospodarki, w swoich pracach wytykał błędy tkwiące w teoriach socjalistycznych.
Hume: O handlu
Na tym, jak się zdaje, polega pewne przeciwstawienie pomiędzy wielkością państwa a szczęściem obywateli [the subject]. Państwo rozkwita najbardziej wtedy, gdy cała nadwyżka rąk do pracy służy ludziom [the public]. Wygoda [the ease and convenience] osób prywatnych wymaga, aby nadwyżka ta była zatrudniona w ich służbie. Jedni bowiem mogą być zaspokojeni jedynie kosztem drugich. Tak jak ambicja monarchy musi naruszać sferę przepychu jednostek, tak przepych jednostek musi osłabiać siłę monarchy i powstrzymywać jego ambicje.
Gazeta Warszawska o Bastiacie
Pan Fryderyk Bastiat nie posiada wcale przymiotów oratorskich; głos jego słaby, dykcja urywana, improwizacja trudna, widać na muskułach jego czoła wysilenie myśli walczącej z trudnością słowa, ale wysilenie to zawsze jest zwycięskiem. Pan Bastiat zatrzymuje się niekiedy w swej mowie, ale każde wstrzymanie wyradza nową improwizację; światło to wewnętrzne skupia się nim znajdzie szczelinę, którą ma wylać się na świat promieniem. Raz przeszedłszy, światło rozpościera się, promienieje dowodami jasnemi, łatwemi. Takim jest p. Fryderyk Bastiat i naznaczył już sobie miejsce w pierwszym szeregu mężów stanu przyszłości.
Salerno: Mania na Galbraitha
Zdyskredytowani ekonomiści — tak jak skompromitowani politycy — nigdy nie pozostają w niełasce na długo, szczególnie po śmierci. W ciągu ostatniej dekady reputacja Galbraitha przechodziła coś w rodzaju rehabilitacji. Szczególnie wśród tych ekonomistów akademickich głównego nurtu, którzy nie są za bardzo świadomi szybko narastających porażek swojej dyscypliny w wyjaśnianiu rzeczywistości gospodarczej, Galbraitha coraz powszechniej postrzega się jako niezrozumianego myśliciela o postępowych ideach, którego pracę zbyt pochopnie odrzucono.
Kopernik: Zasady bicia monety
W związku z 540. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika prezentujemy Państwu jego traktat o reformie monetarnej w Prusach pt. "Zasady bicia monety" z 1526 r. Tym samym chcemy pragniemy wykazać, iż Kopernik był nie tylko wybitnym astronomem, ale także ekonomistą, który na ponad kilkadziesiąt lat przed Greshamem sformułował prawo znane obecnie jako prawo Kopernika-Greshama.
Laures: Juan de Mariana
Pewnych historycznych nazwisk nie da się wymienić tak, aby nie wzbudzić przy tym swego rodzaju oburzenia. Hiszpański jezuita, Juan de Mariana, jest postrzegany przez wielu jako typowy przedstawiciel tego rodzaju „jezuickiego nauczania”, które zagraża życiu suwerennych książąt i władców. Dla tych ludzi Mariana i królobójstwo to słowa nierozłącznie powiązane ze sobą. Aż do naszych czasów jedynie bardzo nieliczni, nawet wśród uczonych, podjęli się problemu zdobycia większej liczby informacji na temat owego dziwnego człowieka, który wzbudził takie poruszenie w swoich własnych czasach. To, że był on jednym z największych hiszpańskich historyków i że pisał uczone rozprawy na rozmaite inne tematy, jest rzadko wspominane.
Rockwell: Hazlitt oraz Keynes - przeciwne powołania
Keynes posiadał w życiu wszystkie możliwe przywileje, władzę i wpływy, jakie intelektualista mógł zdobyć — i w nieodpowiedzialny sposób używał ich, służąc państwu. Hazlitt był prawie dokładnie jego przeciwieństwem. Nie posiadał uprzywilejowanej pozycji, nie cieszył się prestiżowym stopniem naukowym oraz nie posiadał odpowiednich znajomości. Pochodził znikąd i zapracował na swój sukces czystym wysiłkiem intelektualnym oraz moralną determinacją.
Rothbard: James Mill i libertariańska analiza klasowa
W latach 20. i 30. XIX w. James Mill rozwinął "dwuklasową" teorię walki klas, opartą na tym, czy dana grupa rządzi państwem, czy jest rządzona przez państwo. Jak przekonywał Mill, klasa rządząca zawsze będzie dążyła do maksymalizacji własnych korzyści, chyba zostanie w porę powstrzymana. Mechanizmu zdolnego kontrolować rząd Mill upatrywał w demokracji. Warunkiem jej sprawnego działania miała być świadomość wyedukowanych mas, które byłyby zdolne stać na straży leseferyzmu.
Rothbard: Jeremy Bentham - od idei wolnorynkowej do etatyzmu
Jeremy Bentham (1748–1832) rozpoczynał swoją karierę jako zadeklarowany wyznawca Adama Smitha, a nawet był bardziej konsekwentnym zwolennikiem leseferyzmu. Jednak w trakcie swojego stosunkowo krótkiego zainteresowania dziedziną nauk ekonomicznych stawał się coraz większym etatystą. Jego wzrastające poparcie dla etatyzmu było zaledwie jednym z aspektów jego głównego — i bardzo niefortunnego — wkładu w rozwój ekonomii: wymyślonej przez niego konsekwentnej filozoficznej doktryny utylitaryzmu. Ten rzekomy wkład, który dał zielone światło rozwojowi państwowego despotyzmu, nadal tkwi w świadomości jako dziedzictwo pozostawione przez Benthama dla współczesnej neoklasycznej myśli ekonomicznej.
Gordon: Filozoficzne źródła austriackiej szkoły ekonomii
Filozofia, choć nie dominowała, to jednak towarzyszyła austriackiej ekonomii na każdym etapie jej rozwoju. Carl Menger rozwijał swoje koncepcje metodologiczne w rywalizacji z niemiemiecką szkołą historyczną, Eugen Böhm-Bawerk pozostawał pod wpływem nominalizmu, natomiast Ludwig von Mises odpierał ataki ze strony filozofów Koła Wiedeńskiego. Przedstawiciele szkoły austriackiej wywarli istotny, choć nie zawsze doceniany, wpływ na rozwój nowożytnej myśli filozoficznej.
Rothbard: Tomasz z Akwinu - filozof i teolog
Św. Tomasz z Akwinu był wybitnym intelektualistą okresu dojrzałego średniowiecza, człowiekiem, który — bazując na filozofii Arystotelesa, koncepcji prawa naturalnego i teologii chrześcijańskiej — ukształtował tomizm — olbrzymią syntezę filozofii, teologii i antropologii. W swoich pracach często pisał o kwestiach ekonomicznych m.in. o cenie sprawiedliwej, wymianie handlowej, lichwie, własności prywatnej i prawie naturalnym. Jego poglądy wywarły ogromny wpływ na główny nurt katolickiej teologii scholastycznej w następnych wiekach.
Krysiński: List do Józefa Kalasantego Szaniawskiego
Nie dosyć jest nałożyć podatki, lecz potrzeba je nałożyć tak, aby bez uszczerbku dochodów krajowych z łatwością mogły być płacone. Lecz jeżeli podatki (co się często i łatwo przytrafia) tak są nałożone, iż przeszkadzają ludowi odnosić zyski, natenczas uciemiężenie czuć się daje, a skutki uciemiężliwości są okropne.
Schulak i Unterköfler: Jak Menger odkrył samego siebie
Wydane w 1871 r. Grundsätze to jeden z kamieni milowych w rozwoju ekonomii jako nauki. Choć sam Carl Menger uważał, iż jedynie rozwija tradycyjne podejście do ekonomii, to nie tyle poprawił poprzednie teorie, co raczej je zniszczył. Przewrót związany ze stosowaniem indywidualizmu metodologicznego pozwolił też oderwać ekonomię od tradycyjnie towarzyszących jej dziedzin, takich jak moralność, polityka czy religia oraz dał podwaliny pod dalszy rozwój myśli ekonomicznej przez uczniów i następców Mengera.
Dominik Krysiński (1785-1853): ekonomista, polityk, poseł na Sejm Królestwa Polskiego
W swoich dziełach Krysiński występował jako zwolennik liberalizmu gospodarczego, sprzeciwiając się protekcjonistycznej polityce Druckiego-Lubeckiego. Interwencje państwa zalecał ograniczyć do minimum. Krytykował próby sztucznego uprzemysłowienia ziem polskich poprzez budowę zakładów przemysłowych z budżetu państwa. W jednym z tekstów określił je mianem „górniczych niedorzeczności i głupstw”, zwracając uwagę jak wiele kosztują one podatnika i jak trudno określić ich rentowność. Domagał się przestrzegania konstytucji, w szczególności w sprawach finansowych piętnując: „marnotrawstwo grosza publicznego”.
Krysiński: Prawo o moratorium
Kapitały są duszą narodowego bogactwa. Naród, który je zgromadzać, zabezpieczać i szanować umie, w każdym względzie wznieść się potrafi. Przeciwnie, w ciągłym zostanie dzieciństwie, ciągle obraz upokarzający niskości okazywać będzie, gdy nie tylko nic dla utworzenia i pomnożenia kapitałów nie zrobi, lecz nadto na nie targnąć się poważy.
Rothbard: Sir William Petty i matematyka władzy
Czołowym zwolennikiem Bacona w dziedzinie ekonomii politycznej, a poza tym pionierem w statystyce i domniemanej nauce zwanej „arytmetyką polityczną” był oportunista i poszukiwacz przygód Sir William Petty (1623–1687). Deklarował on, że wreszcie zastosował algebrę „do innych niż czysto matematycznych celów, mianowicie do zasady arytmetyki politycznej, przez zredukowanie wielu pojęć materii do wielkości liczbowych, wagowych i miarowych z zamiarem traktowania ich w sposób matematyczny”. W rzeczywistości u Petty’ego nie ma matematyki; są za to statystyki, luźno zebrane, arbitralnie dowiedzione i zawierające wiele ukrytych założeń — tak, by dojść do z góry przesądzonych ideologicznych konkluzji.
Huerta de Soto: Krytyczna analiza klasycznego modelu Langego
Postulowana przez Langego likwidacja wolnej przedsiębiorczości na różnych poziomach i wielu ważnych obszarach rynku uniemożliwia jego modelowi rozwiązanie problemu rachunku ekonomicznego w socjalizmie. Jeśli uniemożliwia się wolną przedsiębiorczość na jakimś ważnym obszarze (na przykład związanym z dobrami kapitałowymi), to jednocześnie przekreśla się możliwość odkrywania, wytwarzania i przekazywania w toku przedsiębiorczych działań ważnych (praktycznych, subiektywnych, rozproszonych i niewyrażalnych słowami) informacji, które są konieczne, aby indywidualne podmioty mogły racjonalnie kalkulować i skoordynować swoje zachowania.
Nowacki: Recenzja <em>Istoty amerykańskiego sukcesu</em> Gareta Garetta
Z Istoty amerykańskiego sukcesu czytelnik nie dowie się wiele o ekonomii. Książka ta jest natomiast cenna jako opowieść o związkach psychiki ludzkiej z działalnością gospodarczą, a także jako świadectwo ewolucji poglądów autora.
Rothbard: Jean-Baptiste Colbert
Rozwój francuskiego merkantylizmu osiągnął punkt kulminacyjny w erze Jeana-Baptiste'a Colberta (1619-83). Z tego powodu kolbertyzmem nazywa się najbardziej skrajną wersję merkantylizmu. Colbert wcześnie w swoim życiu dołączył do centralnej biurokracji. Do 1651 roku stał się przodującym biurokratą w służbie Koronie, a od 1661 do swojej śmierci, 22 lata później, był prawdziwym gospodarczym władcą Francji.
Rothbard: Francis Hutcheson - nauczyciel Adama Smitha
Francis Hutcheson (1694 – 1746) był wykładowcą etyki Uniwersytetu w Glasgow. Wniósł on do szkockiej filozofii silną wiarę w prawa naturalne i dobroczynność natury. Skutkiem tego wniósł też do szkockiej myśli podstawy klasycznego liberalizmu.
