Machaj: Państwo traci
Czytam sobie właśnie na jednym z internetowych portali informację o tym, że „państwo traci miliony złotych na przemycie alkoholu i papierosów”. Nigdy nie przestanie mnie zadziwiać ta prawie mafijna retoryka, która nie tylko pojawia się na ustach przedstawicieli państwa polskiego, lecz także przesiąka często dość skutecznie do języka opinii publicznej.
Machaj: Rycerz antyukładowy Jarosław Kaczyński
Tydzień temu rozprawialiśmy krótko o tym, jak Donald Tusk zapomniał lub gdzieś głęboko zakopał swój światopogląd po tym, jak postanowił wejść na pierwszy plan polskiej sceny politycznej i założyć Platformę Obywatelską. Nie ma nic unikalnego w tym, że w polityce nie liczą się zbytnio rzeczywiste poglądy, a dużo ważniejsze jest rozdawanie kart, włączanie się w gorące rozgrywki i stawanie po właściwej stronie. To cechy każdej, nie tylko polskiej, demokracji. Tymczasem skoro zajęliśmy się obecnym premierem, to dla równowagi możemy się również zająć premierem poprzednim, czyli Jarosławem Kaczyńskim.
Machaj: Klasyczny liberał Donald Tusk
Kiedy popatrzymy na karierę Donalda Tuska, to aż łezka się w oku kręci. Bynajmniej nie jestem tutaj sarkastyczny, czy złośliwy w stosunku do pana premiera. Nie chodzi też jednak o łezkę wzruszenia, czy jakiegokolwiek zachwytu nad jego historią, lecz o łzę żalu spowodowanego tym, jak bardzo oddalił się od promowanych przez siebie kilka lat temu poglądów.
Machaj: Jak rodzimi ekonomiści uczą się ekonomii austriackiej
Cześć naszych rodzimych ekonomistów nie może pojąć współwystępowania dwóch faktów: silnej złotówki i silnego polskiego eksportu. Najprostsza, w a zasadzie zwulgaryzowana i prymitywna ekonomia mówi o tym, że jak spada wartość krajowej waluty, to stymulowany jest eksport. Wynika to z prostej zależności. Załóżmy, że sprzedajemy cudaki zagranicę w cenie jednego euro. Gdy euro kosztuje 5 złotych, to notujemy przychód od każdego cudaka w tej właśnie wysokości. Gdy natomiast złotówka się umacnia i euro na przykład spada do 3 złotych, to nasze przychody kurczą się aż o 40%, mimo że cena za sprzedawanego zagranicą cudaka w zasadzie się nie zmieniła, bo dalej wynosi 1 euro.
Machaj: Odpowiedzialność polityków i urzędników
Ostatnio zacząłem się zastanawiać nad przykrą sprawą odpowiedzialności polityków i urzędników. Osoba prywatna ponosi dużo większą odpowiedzialność niż osoba publiczna. Przypomnijmy sobie słynną sprawę Kluski. Urzędnik podatkowy wymyślił sobie, że biznesmen ten powinien był zapłacić jakiś podatek. Nałożył w związku z tym na niego karę i zaległe odsetki. Kiedy jednak okazało się, że podatek został naliczony niesłusznie, urzędnik nie poniósł odpowiedzialności. Co więcej, w przypadku rozprawy o odszkodowanie, pieniądze dla poszkodowanego zostają wypłacone z budżetu, a więc z kieszeni samych obywateli, którzy nie są niczemu winni.
Machaj: Wojna z Iranem a prezydent Obama
Cena baryłki ropy powyżej 300 dolarów, uncji złota powyżej 2000 dolarów, rosnąca kilkudziesięcioprocentowa oficjalna inflacja w Stanach Zjednoczonych, powrót armii poborowej, dalsza kilkudziesięcioprocentowa dewaluacja amerykańskiej waluty przy jednoczesnych kontrolach cenowych oraz nacjonalizowanych bankach i przedsiębiorstwach. Czy to scenariusz futurystyczny, zupełnie niemożliwy do realizacji? Niestety nie, bowiem jest to scenariusz możliwy, a ponieważ z natury jestem optymistą, to nie chcę powiedzieć „prawdopodobny”. Otóż jest to jedna z możliwych konsekwencji rozpoczęcia wojny z Iranem.
Machaj: Bij spekulanta
Jakiś czas temu mówiliśmy o możliwych przyczynach drożejącej ropy i żywności. Temat nie został jeszcze przez opinię publiczną wyczerpany, a cały czas przybierają na sile opowieści o niedobrych „spekulantach”, którzy rzekomo mają być odpowiedzialni za podbijanie cen tych jakże ważnych produktów. Już w Stanach Zjednoczonych po wystąpieniach przed Kongresem różnych ekspertów pojawiają się głosy o tym, aby wkroczyć na te rynki z regulacjami i powstrzymać nieposłusznych spekulantów windujących ceny ropy i żywności.
Machaj: Prywaciarze i monopoliści
W zeszłym tygodniu usłyszałem w radio informację o poszkodowanych mieszkańcach kilku małych miejscowości, w których PKS zawiesił połączenia autobusowe. Ponieważ nadeszły wakacje, firma zdecydowała się na ten krok ze względu na ich niską lub w ogóle ujemną rentowność. Co ciekawe, zaraz później usłyszałem raport dziennikarzy, którzy mówili o tym, że być może prywatna firma zainteresowałaby się przewożeniem poszkodowanych pasażerów. A chwilkę później komentarz, że w tym celu musiałaby się zebrać rada gminy, aby podpisać odpowiednią umowę, wydać zezwolenie, etc. To z kolei zajęłoby trochę czasu.
Machaj: Pieniądze OFE a własność
Polska ma kolejnego bohatera narodowego. Niestety, opinia publiczna koncentruje się cały czas na kwestiach relatywnie mniej ważnych i mało kto zwrócił uwagę na tę osobę. A mowa o niejakim Adamie Mielczarku, wybitnym młodym człowieku, który postawił sobie zadanie, jakie powinno być celem każdego patrioty: mianowicie obronę swojego narodu przed opresją państwa, nawet jeśli tworzone jest ono przez ludzi tej samej narodowości. W tym wypadku sprawa dotyczyła tak zwanych „składek” na Otwarte Fundusze Emerytalne.
Machaj: Irlandia odrzuca traktat
Poza trwającymi cały czas Mistrzostwami Europy w zeszłym tygodniu miało miejsce niezwykle ważkie wydarzenie. Otóż zgodnie z przewidywaniami sprzed kilku miesięcy Irlandczycy zdecydowali się odrzucić w referendum tzw. traktat lizboński przygotowany przez przedstawicieli Unii Europejskiej.
Machaj: Ben Bernanke pod ścianą
„Zemsta konsumeryzmu” – tak w skrócie moglibyśmy określić aktualną sytuację na amerykańskim rynku. Przez lata gospodarka zza oceanu zorientowana była na przejadanie bogactwa i importowała z całego świata dobra podnoszące standard życia. Teoria ekonomii mówi jednak, że za import trzeba w końcu zapłacić eksportem. Towarem eksportowym Stanów Zjednoczonych nie były jednak w większości użyteczne dobra. Prawda jest taka, że USA zbudowały swoje bogactwo na eksporcie ekonomicznego „zła” – inflacji. Wraz z polityką zwiększania ilości pieniądza w obiegu, poziom zadłużenia Amerykanów pobił wszelkie granice, czego dowodem jest także żałośnie niski poziom oszczędności.
Machaj: Wrogie przejęcia
Z pewnością większość z nas żyje jeszcze wczorajszym meczem i choćby dlatego byłoby to dla mnie dobrą okazją, by poruszyć kilka finansowo-gospodarczych zagadnień na temat polskiej piłki i jej związku z ustrojem postkomunistycznym. Niemniej jednak, gramy jeszcze przynajmniej dwa mecze na tych mistrzostwach, więc może następnym razem. A powodem dla wybrania innego tematu jest moja chęć powrotu do sprawy sprzed paru dni o kwestii lakonicznie zwanego „wrogiego przejęcia”, które miało się dokonać za sprawą Vistuli, wykupującej sprytnie firmę Kruk.
Machaj: Pies zjadł zadanie domowe
Kilka dni temu w „Financial Times” pojawiła się informacja, że jedna z najważniejszych agencji ratingowych – Moody’s – wystawiła błędne oceny niektórym inwestycjom ze względu na błąd w systemie komputerowym. Temat ten jest wbrew pozorom szalenie ważny, bo pokazuje jak bardzo chory jest dzisiejszy kapitalizm. Agencje ratingowe, w tym właśnie Moody’s, stanowią trzon tej zmizerniałej konstrukcji.
Machaj: Przyzwoici bogacze
Ostatnio natknąłem się na niezwykle błyskotliwą uwagę Dávili o tym, że współczesne egalitarne demokracje wcale nie zlikwidowały bogaczy. Jedyne, co osiągnęły, to zlikwidowały bogaczy przyzwoitych. I trudno odmówić mu racji – istotnie doszło do tego, że wielu bogatych ludzi potraciło swoje majątki – to jednakże nie oznacza, iż zlikwidowano warstwę bogatych na dobre. Zamiast tego, na miejsce wcześniejszych bogaczy przyszli po prostu inni, ale za to dużo lepiej przystosowani do nowych zasad współczesnych demokracji.
Machaj: Jak nie wejść do strefy euro?
Niedawno Komisja Europejska podjęła decyzję, że Słowacja nadaję się do wejścia do strefy euro, to jest zastąpienia korony przez europejską walutę. Przy okazji tej decyzji odżyły lekko komentarze na temat wejścia Polski do strefy euro, które również za jakiś czas ma nastąpić. Ponieważ jak już kiedyś wspominaliśmy, felieton nie jest miejscem na głębsze zajmowanie się kwestią wstąpienia do euro, skupmy się na jednym ciekawym aspekcie. Mianowicie zwolennicy przyjęcia w Polsce europejskiej waluty używają nieraz intrygującego argumentu – ponieważ Rzeczpospolita podpisała traktaty europejskie, to tak naprawdę zobowiązała się do przyjęcia euro. Tak więc z prawnego punktu widzenia nie mamy wyjścia i musimy wypełnić zobowiązanie.
Machaj: Pozwy zbiorowe i kapitalizm
Sprawnie funkcjonujący kapitalizm opiera się na poszanowaniu praw własności. Do tego z kolei niezbędny jest odpowiedni system prawny, który umożliwia dochodzenie swoich praw przed sądem. Niestety Polska pod tym względem jest krajem niezwykle zacofanym. Tym razem jednak w gąszczy absurdów i błędnych rozwiązań mamy pewien optymistyczny akcent. Jest maj, nadchodzi lato, robi się coraz bardziej słonecznie, to i my możemy zwrócić uwagę na coś dobrego. Właśnie trwają prace nad prawem dotyczącym pozwów zbiorowych i wszystko wskazuje na to, że uda się je wprowadzić.
Machaj: Kryzys żywnościowy
Świat obiegają właśnie kasandryczne wizje niedoborów żywności. Organizacja Narodów Zjednoczonych, wraz z innymi bezsensownymi organizacjami rządowymi, zaczyna mówić o konieczności prowadzenia stosownej polityki i stworzenia właściwych urzędów do spraw nadchodzących klęsk głodu. Rzeczywiście sytuacja wydaje się robić coraz poważniejsza, drożeją nie tylko surowce, ale także żywność, czego doświadczają ludzie na całym świecie. Szczytem hipokryzji są jednak reakcje polityków światowych, którzy nie chcą zauważyć prawdziwych przyczyn obecnego stanu rzeczy, lecz próbują zrzucać winę na jakieś mistyczne siły.
Machaj: Era Greenspanów
Na polskim rynku ukazało się w końcu tłumaczenie książki niejakiego Alana Greenspana pod tytułem „Era zawirowań”. Greenspan jest dosyć interesującym przypadkiem, bowiem doskonale ucieleśnia wszystko to, co wiąże się z charyzmą szefa amerykańskiego banku centralnego. Przede wszystkim jednak, jest doskonałym przykładem karierowicza, perfekcyjnym uosobieniem sprzedającego swoje poglądy w zamian za intratne stanowisko i władzę. Na początku swojej ekonomicznej kariery był przeciwnikiem istnienia banków centralnych. Podkreślał, że są źródłem inflacji i przyczyniają się do zwiększania interwencji państwa w gospodarkę, a w konsekwencji powodują nieuniknione kryzysy. Jego teoretyczne rozważania nie przeszkadzały mu jednak, gdy radośnie przyjął stanowisko szefa amerykańskiej rezerwy federalnej, czyli banku centralnego.
Machaj: Gram w zielone
Prognozowanie w naukach społecznych jest bardziej karkołomne niż w naukach przyrodniczych. Niemniej jednak nie oznacza to, że jakiekolwiek prognozowanie jest niemożliwe, lub że każda prognoza jest tak samo dobra, jak pozostałe. Na szczęście prakseologiczna wiedza o mechanizmach gospodarczych pozwala nam dokonywać jakościowych przewidywań i pozwala na popieranie naszej oceny rzeczywistości sensowną wiedzą ekonomiczną. Nie oznacza to, że prognozy są pewne, lub z konieczności udane. Prognozy każdego ekonomisty można podsumować zdaniami „jutro będzie padać, chyba że padać nie będzie”, lub „wartość tych aktywów spadnie, pod warunkiem że nie wzrośnie”.
Machaj: ZUS
Większość państwowych instytucji specjalizuje się w dość prostym zadaniu – ich rola polega na jak najskuteczniejszej konsumpcji budżetu starannie zebranego poprzez opodatkowanie obywateli. Oczywiście nie jest to proste wydawanie bez żadnych prób tłumaczenia się. Instytucje państwowe, by nie wzbudzać powszechnego oburzenia, muszą przedstawiać siebie w pozytywnym świetle i wręcz siać propagandę o swojej wspaniałości, wyjątkowości – bez której wszyscy obywatele musieliby cierpieć – zarówno za pomocą różnego rodzaju baniek medialnych, jak również głębokiej indoktrynacji w ramach systemu szkolnictwa.
Machaj: Czy kapitalizm jest odpowiedzialny za kryzys?
Obecnych problemów nie zrodziła ani obrazoburcza orgia wolności gospodarczej, ani mistyczne siły rynku, które drogą konieczności historycznej nasilają jego wahania. Prawdziwe przyczyny nie są również metafizyczne, ani nie sposób zrzucić ich na karb „zwierzęcych instynktów” rynku. Wręcz przeciwnie – podstawy kryzysu są bardzo konkretne, i stanowią rezultat wieloletniej polityki niszczenia rynku pieniężnego, która zaczęła się na długo, zanim Alan Greenspan został szefem Fedu, banku centralnego Stanów Zjednoczonych.
