Polskie Towarzystwo Retoryczne
oraz
Instytut Misesa
ZAPRASZAJĄ UPRZEJMIE
w dniu 1 marca br. o godz. 16.45-19.00, w sali 52, III p. Gmachu Polonistyki (wejście od ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 lub od ul. Oboźnej) w Warszawie na spotkanie seminaryjne pt.
RETORYKA I EKONOMIA
Celem spotkania będzie próba określenia problemu [m.in. D. McCloskey, H.-H. Hoppe, M. N. Rothbard]
Wprowadzenia do dyskusji przygotowują: J. Chrobak, J.Jabłecki i J.Z. Lichański.
Reprezentantami Instytutu Ludwiga von Misesa będą Panowie Juliusz Jabłecki i Mateusz Machaj.
Jakub Z. Lichański, skrót tez:
Retoryka i ekonomia – pole sporów i zastosowań.
Tezy do dyskusji
Lit.: Andreski Stanisław, Czarnoksięstwo w naukach społecznych (1972), tł. S. Andreski, Jan Sowa, Warszawa 2002; Arida Persio A História do Pensamento Econômico como Teoria e Retórica. w: Jose M. Rego, red., Retorica na economia, Sao Paulo 1996; Backhouse Roger E., The Rhetoric and Methodology of Modern Macroeconomics. w: B. Snowdon, H.R. Vane, wyd., Reflections on the Development of Modern Macroeconomics, Cheltenham, Lyme (USA) 1997; Brown Vivienne, Decanonizing discourses: textual analysis and the history of economic thought. w: W. Henderson, T. Dudley-Evans, R. Backhouse, wyd., Economics and Language, Lonodn. New York 1993; Dholakia Kruti, Philosophy of Science and the Development of Economics, www.utdallas.edu/~kruti/philosophy_of_science_and_the_de.pdf [dostęp: 2005-12-02]; Gala Paulo, A Retórica na Economia Institucional de Douglass North, Escola de Economia de Sao Paulo, Maio 2002; Hoppe Hans-Hermann, In Defense of Extreme Rationalism: Thoughts on Donald McCloskey’s „The Rhetoric of Economics”, “The Review of Austrian Economics”, 1994, nr 3, s. 179-214; Jameson, Kenneth P., Data and Social Science Rhetoric: Policy and Instruction, IASSIST/Computing in the Social Science Conference, Minneapolis, Spring 1996, s. 18-24; Klamer Arjo, Making sense of economists: from falsification to rhetoric and beyond, “Journal of Economic Methodology”, 2001:8:1, s. 69-75; Lichański Jakub Z., Retoryka i ekonomia, “Forum Artis Rhetoricae”, 2004, nr 2, s. 63-65; tegoż, Retoryka od renesansu do współczesności – tradycja i innowacja, Warszawa 2000; McCloskey Donald, The Rhetoric of Economics, “Journal of Economic Literature”, vol. XXI, 1983, June, s. 481-517); tegoż, Knowledge and Persuasion in Economics, Cambridge 1994; Nunes Rubens, Ana Maria Bianchi, Duas maneiras de contra a historia do pensamento economico, “Revista de economia contemporanea”, 1999:5 (Jan.-Jun.), s. 93-114; Rothbard Murray N., Hermeneutyczna inwazja na filozofię i ekonomię, tł. Jan Lewiński, www.mises.pl [dostęp: 2005-06-06]; tegoż, Intimidation by Rhetoric, “The Review of Austrian Economics”, 1996, nr 1, s. 173-178; Snowdon Brain, Vane Howard, Wynarczyk Peter, Współczesne nurty teorii makroekonomii, tł. Adam Szeworski, Warszawa 1998, s. 29-40; Snowdon Brain, Vane R. Howard, Modern Macroeconomics. Its Origin, Development and Current State, Cheltenham, Northampton, Mass., 2005, s. 100, 184, 194, 249, 301, 568; Sokal Alan, Bricmont Jean, Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów (1998), tł. Piotr Amsterdamski, Warszawa 2004; Watson Matthew, The Rhetorical Basis of the Market Economy: Schumpeter, Smith and Walras on the Coordination Problem – Seminar Papers, Political Economy Research Centre, University of Sheffield, 2004; Zuidhof Peter-Wim, The Teachings of Markets: Textbook initiation of Markets (2002) www., 33 s.
Wstęp do problematyki
W roku 1983 ukazały się dwie prace: Donalda McCloskey The Rhetoric of Economics (Journal of Economic Literature) oraz Persio Arida’y A História do Pensamento Econômico como Teoria e Retórica. Od tego też czasu toczy się z jednej strony dyskusja na temat prawomocności i sensowności takich badań, z drugiej – trwają prace pokazujące właśnie wartość badania związków pomiędzy tymi dziedzinami. Pierwsza grupę prac reprezentuje m.in. studium Murraya N. Rothbarda Hermeneutyczna inwazja na filozofie i ekonomię, które jest od tego roku dostępne i w języku polskim. Autor generalnie zarzuca, jak i w tekście Intimidation by Rhetoric, pochodzącym z 1996 roku i będącym recenzją książki Donalda N. McCloskey Knowledge and Persuasion in Economics, Cambridge 1994, iż zarówno retoryka jak i hermeneutyka służą niektórym teoretykom ekonomii jako swoista formą „zastraszania” czy „onieśmielania” kolegów, a najczęściej nie mają znaczenia dla rozwoju dziedziny. Prace i Persio Aridy, i Paulo Gala (A Retórica na Economia Institucional de Douglass North, 2002) są z kolei próbą pokazania, iż dla analizy dyskursu ekonomicznego można oraz należy wręcz stosować narzędzia retoryki. Jest to ważne, bowiem forma i styl prezentacji np. teorii ekonomicznych podlegają ocenie przy pomocy narzędzi retoryki (autorzy posługują się m.in. teorią Chaima Perelmana).
Jednak ważkie jest także studium Hansa-Hermanna Hoppe In Defense of Extreme Rationalism: Thoughts on Donald McCloskey’s „The Rhetoric of Economics” (opublikowana w 3 numerze The Review of Austrian Economics), które nie jest tylko recenzją książki Donalda McCloskey. Autor zwraca uwagę m.in. na pewne niepokojące uogólnienia, jakie pojawiają się w pracy The Rhetoric of Economics, które zrównują częstokroć rzeczy absolutnie różne (np. iż ekonomia może czerpać z wzorów i metod krytyki literackiej, że prawo popytu jest perswazyjne bądź nieperswazyjne tak, jak poemat Keats’a, itd.). spór dotyczy zatem zagadnień dopuszczalnego przenoszenia pojęć z jednej dziedziny nauk od innej, także – języka, przy pomocy (z pomocą) którego wyjaśniamy zagadnienia w określonej dziedzinie wiedzy – zwłaszcza, gdy podstawowe terminy przez nas używane są przejęte z innej dziedziny wiedzy, niż dziedzina, w której mają coś wyjaśniać.
Poza wskazanymi artykułami można jeszcze przywołać takie, jak m.in.: Kenneth P. Jameson, Data and Social Science Rhetoric: Policy and Instruction (IASSIST/Computing in the Social Science Conference, Minneapolis, 1995), Arjo Klamer, Making sense of economists: from falsification to rhetoric and beyond (Journal of Economic Methodology, 2001:8:1, s. 69-75), Matthew Watson, The Rhetorical Basis of the Market Economy: Schumpeter, Smith and Walras on the Coordination Problem – Seminar Papers (Political Economy Research Centre, University of Sheffield, 2004).
Wydaje się, iż kwestia prawomocności takich zabiegów podważana przez wielu badaczy, por. Stanisław Andreski, Czarnoksięstwo w naukach społecznych (1972), tł. S. Andreski, J. Sowa, Warszawa 2002, Alan Sokal, Jean Bricmont, Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów (1998), tł. P. Amsterdamski, Warszawa 2004 [pomijam dyskusje, jakie toczą się w internecie], jest po pierwsze – zabiegiem o „retorycznych korzeniach”, po drugie – jest wątpliwa metodologicznie oraz poznawczo.
Nie zajmując (na razie) stanowiska w tej kwestii ani nie rozwijając szerzej wskazanych problemów sygnalizuję tylko, iż jednak retoryka może być użytecznym narzędziem badania nie tylko wypowiedzi literackich, ale wszelkich wypowiedzi, w których musimy kogoś, do czegoś przekonać, a także, jak powiada Perelman pozyskać przychylność audytorium dla swoich poglądów. Jednakże – może się to stać wyłącznie „na polu retoryki”, a nie wedle całkiem dowolnych zasad, wygodnych dla badacza, a z retoryką, poza nazwą, nie mających nic wspólnego.
Pamięta ktoś jakieś wnioski?
Odpowiedz