Podolski: Analiza przyczyn kryzysu gospodarczego w USA

7 styczeń 2009

Przeczytanie zajmie 6 min

Autor: Bartłomiej Podolski
Pełna wersja pracy w PDF

Wielu naukowców i praktyków gospodarczych zadaje sobie pytanie, jak to się stało, że najpotężniejsza, uważana za najbardziej kapitalistyczną i wolnorynkową gospodarkę na świecie, czyli gospodarka USA, przeżywa w ostatnim czasie problemy finansowe wywołane „złą” sytuacją na rynku nieruchomości i kredytów hipotecznych. Świadczą o tym dane makroekonomiczne dla gospodarki amerykańskiej.

Inflacja – od sierpnia 2007 r., kiedy jej poziom był najniższy - 1,97 % w skali roku, rośnie nieprzerwanie. W grudniu 2007 osiąga pułap 4,08% , w styczniu 2008 r.– 4.28%. . Rok 2008 to ustawiczny wzrost inflacji, już w czerwcu i lipcu przebija granicę 5% w skali roku ( odpowiednio 5.02% i 5.60%) . Zatem o ile średnioroczna inflacja w USA wynosiła w 2007 r. ok. 2,85%, to w 2008 roku zbliża się niebezpiecznie do granicy 5%. W momencie, w którym piszę te słowa, nie ma jeszcze danych odnośnie stopy inflacji w sierpniu czy wrześniu, jednak nie ma przesłanek by przypuszczać, że inflacja wyhamuje[1]. Wręcz przeciwnie – w świetle teorii Austriackiej Szkoły Ekonomii poczynania Systemu Rezerwy Federalnej ( FED ) czyli amerykańskiego odpowiednika banku centralnego , doprowadzą do jeszcze większej inflacji. W dalszej części pracy szerzej omówię to zagadnienie.

Spadek kursu dolara w relacji do większości walut. Powszechnie uważa się, że kryzys gospodarczy w USA w oczywisty sposób odbił się na kursie dolara względem innych walut. Wielu ekonomistów twierdzi jednak, że to nie sam kryzys jest przyczyną tego spadku. Uważają oni raczej , że oba te zjawiska, czyli kryzys gospodarczy i walutowy, są wynikiem działania sektora bankowego, przy aktywnym udziale FED-u. W lipcu 2005 roku dolar kosztował średnio 3,4 zł , w lipcu 2006 roku – średnio 3,1 zł . . Od lipca 2007 do sierpnia 2008 dolar stale tracił na wartości. Kosztował odpowiednio – ok. 2,76 zł w sierpniu 2007; 2,5 zł w listopadzie; 2,4 zł w styczniu 2008 r.; 2,2 zł w kwietniu aż do ok. 2,1 zł za dolara w sierpniu 2008. Ekonomiści ostrzegają - silne gospodarki zawsze są budowane na mocnej walucie. Kiedy ta waluta zmienia się powoli „ w makulaturę” oznacza to, że gospodarka ma problemy. W ostatnim czasie obserwujemy powrót dolara do mocnej pozycji i wysokiej ceny. Zdaniem części komentatorów jest to ostatni, śmiertelny rajd dolara związany z uprzednim lewarowaniem gospodarki ( dźwignia finansowa )[2]. O przewidywaniach co do dalszych losów dolara będzie mowa w rozdziale trzecim.

Bezrobocie. Jak podaje The Bureau of Labour Statistic (Biuro Statystyki Pracy) w sierpniu 2008 roku zatrudnienie straciło 84 000 osób, a stopa bezrobocia wzrosła do 6,1[3]. Odpowiedzialność za zaistniały stan rzeczy ponoszą przede wszystkim instytucje państwowe.

Wzrost gospodarczy . Prognozy co do wzrostu gospodarczego USA nie są optymistyczne. Chociaż w drugim kwartale 2008 roku wzrost PKB osiągnie aż 3,3% , to analitycy podkreślają, że dzieje się tak tylko za sprawą słabego dolara, który pomaga eksporterom. Gdyby nie poprawa bilansu handlowego, wzrost gospodarczy wynosiłby zaledwie 0,2% w skali roku[4]. Bill Gross z grupy Pacyfic Investment Management – największego na świecie funduszu obligacji przewiduje, że na przełomie 2008/2009 roku Amerykańska gospodarka zanotuje spadek PKB. Jako powód tego przewidywanego spadku podaje kryzys na rynku nieruchomości[5]. Dane za III kwartał bieżącego roku potwierdzają te przypuszczenia[6].

Ekonomiści zgodnie upatrują źródła opisanych powyżej zjawisk w zaistniałej sytuacji na rynku kredytów hipotecznych i nieruchomości. Różnią się oni w zakresie interpretacji jej przyczyn oraz sposobów wyjścia z tej sytuacji. Według mnie, najlepiej i najpełniej spośród wszystkich teorii wypracowanych przez ekonomię, obecny kryzys finansowy tłumaczy teoria przedstawiona przez tzw. Austriacką Szkołę Ekonomii. Z tego też powodu własne przemyślenia nad przyczynami i potencjalnymi skutkami tego zjawiska oparłem właśnie na poglądach tej Szkoły. Amerykanin Gene Callahan – przedstawiciel Austriackiej Szkoły Ekonomii, współpracownik Instytutu Milesa, wyjaśnia, że „ Nazwa „szkoła austriacka” pochodzi stąd, że większość jej twórców wywodzi się (…) z Austrii. Jednakże okupacja nazistowska tego kraju doprowadziła do rozprzestrzenienia się jej przedstawicieli na cały świat. Dzisiaj wybitni ekonomiści reprezentujący szkołę austriacką pracują pod wszystkimi szerokościami geograficznymi”[7].

Celem niniejszej pracy jest zbadanie prawdziwych źródeł kryzysu gospodarczego, który rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, skąd rozprzestrzenił się na cały kapitalistyczny świat. Wykorzystując pojęcia i teorię wypracowaną przez Austriaków spróbuję wykazać, że za obecny kryzys gospodarczy odpowiada aparat państwowy, który rozlicznymi interwencjami, zakazami i nakazami doprowadził do zaistniałej sytuacji. W szczególności postaram się wykazać, że zwłaszcza nacjonalizacja pieniądza i związany z nią przymus akceptowania pieniądza papierowego jako środka wymiany oraz ustanowienie obecnego systemu bankowego opartego na rezerwie częściowej, z nieuniknioną w tej sytuacji eksplozją długu publicznego i prywatnego - są w głównej mierze odpowiedzialne za kryzys. W dalszej części pracy zobaczymy, że to właśnie te pierwotne interwencje rządu amerykańskiego doprowadziły do powstanie złych inwestycji (malinvestments) na rynku nieruchomości w USA i dodatkowo wywołały kolejne interwencje państwa mające na celu walkę z recesją, a tak naprawdę tylko tę recesję pogłębiające. To dzięki odejściu od standardu złota i wprowadzeniu monopolu na druk papierowego pieniądza rząd USA, tak jak rząd każdego innego kraju, może bez ograniczeń zwiększać dług publiczny, a nowe pieniądze kierować do zagrożonych firm i branż, utrzymując je w ten sposób przy życiu i pozbawiając tym samym obywateli własnego państwa części bogactwa (inflacja), możliwości wyboru lepszych, korzystniejszych produktów i usług, które pojawiłyby się w miejsce upadłych firm, oraz możliwości stworzenia lepszych i efektywniejszych firm lub możliwości znalezienia lepszej i ciekawszej pracy .

Czy zatem prawdą jest, jak zakłada hipoteza badawcza niniejszej pracy i jak twierdzą przedstawiciele Autriackiej Szkoły Ekonomii, że to państwo jest odpowiedzialne za obecny kryzys?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, konieczne jest odwołanie się do kategorii, którymi operuje ta Szkoła czyli do sposobu w jaki ekonomiści austriaccy patrzą na gospodarkę i zjawiska w niej zachodzące. Będzie to tematem pierwszego rozdziału pracy. W drugim rozdziale przedstawię ewolucję bankowości, od jej początków do systemu, który znamy obecnie. Omówię także wpływ poszczególnych systemów bankowych na gospodarkę, a w rozdziale trzecim pokażę, że obecny system bankowy umożliwia rządzącym wywołanie zjawiska boomów, po których przychodzą recesje, co jest przyczyną kryzysu, który mamy obecnie. Przedstawię także mechanizmy i środki, których państwo używa w tym celu. W rozdziale czwartym przedstawię Austriacką Teorię Cyklu Koniunkturalnego , natomiast w rozdziale piątym omówię sposób, w jaki wcześniej opisane procesy, zgodnie z przewidywaniami teorii austriackiej, doprowadziły do wybuchu kryzysu. Nakreślę także sposób poradzenia sobie z tą sytuacją proponowany przez Austriaków.

Pełna wersja pracy w PDF

[1] Dane publikowane przez Financial Trend Forecaster , www.inflationdata.com , dokładne adresy URL dla źródeł internetowych zostały zebrane w bibliografii.

[2] N. Schmidt, Dollar Death Ray # 1 , Kitco Cmmentaries, www.kitko.com

[3] Dane publikowane przez Biuro Statystyki Pracy na oficjalnej stronie rządu USA, www.whitehouse.gov

[4] Analiza portalu finansowego Open Finance, www.open.pl

[5] M. Gross z PIMKO: PKB USA będzie spadać na przełomie 2008/2009”, www.bankier.pl

[6] Informacja Polskiej Agencji Prasowej, „USA: PKB USA spadł w III kwartale 2008 roku”, www.biznes.interia.pl

[7] G. Callahan , Ekonomia dla normalnych ludzi, wprowadzenie do szkoły austriackiej , tłum. Jan M Fijor, Wydawnictwo: Fijor Publishing, Wydanie pierwsze, Warszawa 2004 , s. 7.

Kategorie