Autor: Krzysztof Boruszewski
Pełna wersja pracy w PDF
Wiek XX był okresem, w którym dominowały różnego rodzaju doktryny socjalistyczne. To wyznawcy tych doktryn; wywoływali wojny, doprowadzali narody do skrajnej nędzy i ubóstwa, doprowadzali do gwałtownych kryzysów gospodarczych i w końcu pozbawili życia miliony istnień ludzkich. W tym gwałtownym okresie działał właśnie Ludwig von Mises; najwybitniejszy przedstawiciel austriackiej szkoły ekonomii, piewca wolnego rynku, zagorzały krytyk systemu socjalistycznego i interwencjonizmu państwowego.
Kiedy Mises w 1920 roku, ogłosił swoją teorie o niewykonalności socjalizmu – z pomodu niemożności dokonania rachunku ekonomicznego – znalazł się w opozycji do będących w zdecydowanej większości intelektualistów, polityków i dziennikarzy – zwolenników marksizmu, i innych socjalistycznych sekt. Z dzisiejszej perspektywy tezy austriackiego ekonomisty zawarte w książce pt: „Socjalizm” nie budzą większych kontrowersji, jednak w 1922 roku, kiedy na rynek trafiło pierwsze wydanie tej książki, konkluzja w niej zawarta była delikatnie mówiąc niepopularna. Margarit von Mises, żona austriackiego ekonomisty, wspomina wręcz że, „ktoś, kto w owych czasach, tak jak mój mąż, odważył się krytykować komunizm czy faszyzm, narażał się na wkroczenie policji, aresztowanie i rozpędzenie spotkania”[1]. Masy na początku XX wieku zawierzyły socjalistycznym intelektualistom, którzy wykreowali wizję socjalistycznego raju na ziemi, tymczasem Mises już wtedy przepowiedział nieuchronny upadek socjalistycznego eksperymentu.
To właśnie świadczy o wielkości Ludwiga von Misesa; jego geniusz przejawiał się właśnie w tym, że swoją działalnością naukową szedł pod prąd dominującym w owym okresie doktrynom socjalistycznym – popularnym szczególnie na początku XX wieku, jak i tatyzmowi będącego nieco łagodniejszą formą socjalizmu – popularną do dnia dzisiejszego. Stał się przez to niewygodny zarówno dla swojego środowiska uniwersyteckiego jak i polityków, którzy potrzebowali teorii będących podbudową ich interwencjonistycznych zapędów.
Wydawać by się mogło, że dzisiaj, świat powinien być bardziej przychylny ekonomii wolnorynkowej. Upadek Związku Radzieckiego i rozpad bloku socjalistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej, wykazało jednoznacznie wyższość nauki Ludwiga von Misesa jak i całej Szkoły Austriackiej nad socjalistycznymi doktrynami. Tego jednak wydaje się nie zauważają autorzy podręczników ekonomii, a także wielu profesorów uniwersyteckich, którzy pomijają w swoich wykładach zarówno dorobek Ludwiga von Misesa jak i całej szkoły austriackiej. Autor niniejszej pracy chce więc niejako przyczynić się do zapełnienia owej luki i udowodnić tym samym, że myśl ekonomii austriackiej istnieje w świadomości młodych ludzi, pomimo oporu ze strony dużej jeszcze grupy lewicujących profesorów i innych intelektualistów.
Rozdział pierwszy zawiera ogólną harakterystykę całej szkoły austriackiej; korzenie i początek myśli austriackiej, a także charakterystyka czołowych przedstawicieli tejże szkoły. Osobny podrozdział poświęcony został dla Ludwiga von Misesa, gdzie oprócz życiorysu przedstawione zostały najdonioślnejsze dzieła austriackiego ekonomisty.
W rozdziale drugim opisane zostało, co Ludwig von Mises rozumiał przez pojęcia kapitalizmu, socjalizmu i interwencjonizmu państwowego. Konkretne rozróżnienie tych trzech systemów pozwala nie tylko pojąć mechanizmy ich działania, ale także obnażyć błędne zarzuty, jakie antykapitaliści stawiają gospodarce rynkowej.
Rozdział trzeci zawiera misesowską krytykę socjalizmu i interwencjonizmu państwowego. Przedstawiony został w nim: problem rachunku ekonomicznego, opierającego się na cenach rynkowych; polityka inflacjonizmu i ekspansji kredytowych, jako celowe działanie rządów mające na celu sztuczne pobudzania gospodarki, którego nieuchronną konsekwencją jest kryzys; ingerencja państwa w ceny i produkcję w konsekwencji czego następuje spadek produktywności całej gospodarki; a także zjawisko konfiskaty i redystrybucji dochodu, jako chęci wcielenia w życie idei „sprawiedliwości społecznej”.
W ostatnim, czwartym rozdziale opisana została koncepcja mentalności antykapitalistycznej, przez którą autor książki o tymże tytule chciał wyjaśnić, dlaczego intelektualiści wbrew zdrowemu rozsądkowi, występują przeciwko gospodarce rynkowej. Praca została napisana w oparciu o dostępne polskie wydania dzieł Ludwiga von Misesa, szczególnie o wydane – przez działający w Polsce Instytut Ludwiga von Misesa – w 2007 roku „Ludzkie Działanie” określane jako opus magnum[2] twórczości austriackiego ekonomisty, który zawarł w nim całościowy wykład z zakresu nauki prakseologii i wywodzącej się z niej ekonomii.
Pełna wersja pracy w PDF
[1] L. von Mises, Ekonomia i polityka. Wykład elementarny, Warszawa 2006, s. 14.
[2] Zwrot łaciński, oznaczający najwybitniejsze dzieło w dorobku artysty.