Mises: Marksizm przeciw większości

Autor: Ludwig von Mises
Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Zbigniew Ostrowski
Wersja PDF

[Fragment zaczerpnięty z siódmego rozdziału książki Theory and History (Teoria i Historia)]

Świadomość klasowa, jak twierdzi Marks, tworzy ideologie klasowe. Ideologia taka wskazuje klasie jak interpretować rzeczywistość i jednocześnie uczy jej członków postępowania mającego na celu przynoszenie zysków danej klasie. Treść ideologii klasowej jest szczególnie zdeterminowana przez historyczny etap rozwoju materialnych sił wytwórczych i funkcję, jaką dana klasa spełnia. Ideologia nie jest dzieckiem arbitralnego umysłu, ale odzwierciedleniem sytuacji materialnej myślicieli. Dlatego nie jest zależna od przemyśleń konkretnego myśliciela. Realia, tj. sytuacja klasowa ludzi myślących, tworzą w umyśle daną ideologię. Stąd wyobrażenia jednostek są identyczne w całej klasie. Oczywiście nie każdy członek klasy spisuje i publikuje swoje refleksje, jednak ich ogół zgadza się z ideami przedstawionymi przez klasowych twórców. W założeniach marksizmu nie ma miejsca na twierdzenie, że ludzie należący do danej klasy mogą się kategorycznie nie zgadzać z ideologią, która jest jej przypisana. Dla wszystkich członków klasy istnieje tylko jedna ideologia.

Jeżeli ktoś głosi opinie rozbieżne z ideologią klasy mu przypisanej, to dlatego, że w rzeczywistości do tej klasy nie należy. Nie trzeba odpierać jego twierdzeń poprzez dodatkową argumentację. Wystarczy zdemaskować jego pochodzenie i związki z innymi klasami.

Jeśli jednak ktoś o bezsprzecznie proletariackim pochodzeniu i należący do klasy robotniczej zakwestionuje prawidłowe marksowskie credo, to jest zdrajcą. Nie można uznać jego odrzucenia marksizmu za szczere. Proletariusz musi koniecznie myśleć jak proletariusz. Wewnętrzny głos wskazuje mu właściwą ścieżkę, którą jest właściwa ideologia proletariacka. Jego nieuczciwość polega na tłumieniu tego głosu i publicznym wygłaszaniu niezgodnych z nim opinii. Jest oszustem, Judaszem, wężem skrytym wśród traw. Wszystkie środki są dozwolone, aby zwalczać takich zdrajców.

Marks i Engels, dwoje ludzi o niekwestionowanym burżuazyjnym pochodzeniu, stworzyli ideologię klasy robotniczej. Nigdy nie odważyli się na dyskusję o swojej doktrynie z naukowcami o odmiennych poglądach, na przykład o plusach i minusach teorii Lamarcka, Darwina, Mendla i Weissmanna.  Uważali, że ich przeciwnicy mogą być tylko burżuazyjnymi idiotami lub proletariackimi zdrajcami1. Gdy socjaliści zaczęli odchodzić od przyjętych zasad, Marks i Engels atakowali ich z wściekłością, wyśmiewając i znieważając, ukazując ich jako niegodziwych i skorumpowanych potworów. Po śmierci Engelsa stanowisko naczelnego autorytetu rozsądzającego, co jest prawdziwym marksizmem, a co nie, zostało przekazane Karlowi Kautsky’emu. W 1917 roku zaszczyt ten przeszedł w ręce Lenina i stał się jednym z obowiązków szefa sowieckiego rządu.

O ile Marks, Engels i Kautsky musieli się zadowolić niszczeniem wizerunku swoich oponentów, o tyle Lenin i Stalin mogli eliminować ich fizycznie. Po kolei wyklęli tych, którzy wcześniej byli uznawani przez wszystkich marksistów, w tym przez Lenina i Stalina, za wielkich wodzów ruchu robotniczego: Kautsky’ego, Maksa Adlera, Otto Bauera, Piechanowa, Bucharina, Trockiego, Rjazanowa, Radka, Zinowjewa i wielu innych. Tych, których mogli schwytać, więzili, torturowali, a w końcu mordowali. Tylko ci szczęśliwcy, którzy zdołali uciec do krajów zdominowanych przez „pluto-demokratycznych reakcjonistów”, przetrwali i mogli umrzeć we własnych łóżkach.

Istnieje dobry argument, z marksistowskiego punktu widzenia, za podejmowaniem decyzji przez „większość”. Jeśli pojawią się wątpliwości odnośnie prawidłowej interpretacji ideologii proletariatu, zdanie większości proletariuszy powinno być postrzegane jako wytyczna. Skoro marksizm zakłada, że ogromna większość ludzi to proletariusze, to równie dobrze można udzielić prawa do ostatecznego rozstrzygania sporów wybranym w powszechnych wyborach parlamentarzystom. Pomimo tego, że zaniechanie poddania pod głosowanie rozbijało całą doktrynę, ani Marks, ani jego następcy nigdy nie odważyli się na zapytanie większości o zdanie.

Marks przez całą swoją karierę nie ufał ludowi i był bardzo niechętny w stosunku do procedur parlamentarnych oraz decyzji podejmowanych przez wyborców. Był entuzjastą rewolucyjnych wydarzeń czerwca 1848 roku w Paryżu, w których niewielka ilość paryżan przeciwstawiła się rządowi wybranemu przez większość uprawnionych do głosowania mężczyzn. Jeszcze bardziej przypadła mu do gustu Komuna Paryska (miała miejsce wiosną 1871 roku), w czasie której paryscy socjaliści ponownie walczyli przeciw władzy wybranej przez przytłaczającą większość posłów reprezentujących lud francuski. To właśnie w niej odnalazł idealny przykład zrealizowania dyktatury proletariatu, dyktatury samozwańczych grupek przywódców. Starał się namawiać partie marksistowskie wszystkich krajów zachodniej i centralnej Europy do osiągania swoich celów metodami rewolucyjnymi, nie zaś poprzez kampanie wyborcze. Rosyjscy komuniści byli więc jego wiernymi uczniami.

Rosyjski parlament wybrany w 1917 roku pod patronatem rządu Lenina przez wszystkich pełnoletnich obywateli składał się (pomimo używania przez partię rządzącą przemocy wobec wyborców) mniej niż w 25% z komunistycznych posłów. Trzy czwarte obywateli zagłosowało przeciw komunistom. Jednak Lenin, używając armii, rozgonił parlament i stanowczo wprowadził dyktatorską władzę mniejszości. Przywódca sowieckiego rządu stał się najwyższym guru marksistowskiej sekty. Prawo do tego tytułu wynikało z faktu, że pokonał swoich rywali w krwawej wojnie domowej.

Skoro marksiści nie uznawali dyskusji, perswazji lub głosowania za sposób rozstrzygania różnic w poglądach, to jedynym wyjściem było nic innego jak wojna domowa. Znakiem właściwej ideologii, tj. ideologii adekwatnej do rzeczywistych interesów klasowych proletariuszy, jest to, że jej zwolennicy osiągnęli sukces, zwyciężając i likwidując swoich przeciwników.

¹ Marx, Der Bürgerkrieg in Frankreich, ed. Pfemfert (Berlin, 1919), s. 7.