Autor: Włodzimierz Gogłoza (wgogloza@post.pl)
Wersja PDF
Tekst referatu wygłoszonego na konferencji naukowej “Tendencje rozwojowe myśli politycznej i prawnej”,
Szklarska Poręba 23-25.10 2012 r.
(Źródło: wgogloza.com)
I. Spośród licznych radykalnych postulatów współczesnych libertarian żaden nie wywołuje tylu kontrowersji co idea depolityzacji prawa oraz urynkowienia jego stosowania i egzekucji[1]. Zdaniem zwolenników tego rozwiązania, zwanych we współczesnej literaturze przedmiotu anarcho-kapitalistami, proponowany przez nich policentryczny system konstytucyjny – ustrój polityczno-prawny opierający się na zakazie konfiskaty – tj. pozyskiwania przez jakikolwiek podmiot środków na swą działalność na drodze przymusu (opodatkowania) oraz wolnej konkurencji, tj. współistnienia na tym samym obszarze wielu podmiotów świadczących usługi policyjne i/lub sądowe, z których żaden nie dysponuje prawem do ograniczania swobody działalności innych uczestników rynku – miałby szereg przewag nad publicznymi mechanizmami tworzenia, stosowania i egzekwowania prawa[2]. Tego rodzaju system miałby realizować preferencje prawne jednostek w znacznie większym stopniu niż współczesne demokracje, które, jak wykazują przedstawiciele konstytucyjnej ekonomii politycznej, w praktyce często realizują nie tyle wolę większości, co małych acz dobrze zorganizowanych grup interesu, nie podlegałby zjawisku pogoni za rentą (rent seeking), tj. marnotrawienia prywatnych środków na dochodzenie publicznych korzyści oraz byłby wolny od problemu tzw. racjonalnej irracjonalności (rational irrationality), za sprawą którego ustawodawcy chcąc zadowolić preferencje wyborców regularnie podejmują decyzje niekorzystne dla większości obywateli[3]. Z drugiej jednak strony przeciwnicy tego postulatu wskazują na szereg problemów głównie w zakresie stabilności proponowanego systemu, w związku z którymi potencjalnie stwarza on więcej trudności niż je rozwiązuje[4]. Celem niniejszego opracowania jest zarysowanie historii idei policentrycznego porządku konstytucyjnego oraz zasygnalizowanie głównych wątków w akademickich debatach nad stosownością jego wprowadzenia.
Cały tekst pracy dostępny jest w wersji PDF.
[1] Zob. zwł. B. L. Benson, The Enterprise of Law. Justice Without the State, San Francisco CA 1990, passim; R. E. Barnett, The Structure of Liberty. Justice and the Rule of Law, Oxford 2000, passim; E. P. Stringham (red.), Anarchy and the Law. The Political Economy of Choice, London 2007, passim; G. Chartier, Anarchy and Legal Order: Law and Politics for a Stateless Society,Cambridge 2012, passim.
[2] Zob. np. D. D. Friedman, Anarchy and Efficient Law, [w:], J. Sanders, J. Narveson (red.), For and Against the State: New Philosophical Readings, Lanham MD 1996 s. 235-253; B. Caplan, The Economics of Non-State Legal Systems, London 1997, passim; P. T. Leeson, Efficient Anarchy, „Public Choice” 130 (2006), s. 41-53.
[3] Zob. odpowiednio J. Hasnas, The Myth of the Rule of Law, „Wisconsin Law Review” 199 (1995), s. 199-233; G. Tullock, The Welfare Costs of Tariffs, Monopolies, and Theft, „Western Economic Journal” 5 (1967), s. 224-232; B. Caplan, The Myth of the Rational Voter. Why Democracies Choose Bad Policies?, Princeton NY 2007.
[4] Zob. zwł. krytyczne wobec anarcho-kapitalizmu artykuły zebrane w J. Sanders, J. Narveson
(red.), op. cit., passim oraz R. T. Long, T. R. Machan (red.), Anarchism/Minarchism: Is a
Government Part of a Free Country?, Burlington VT 2008.
Świetny tekst! Jeśli ktoś jeszcze tego nie czytał to gorąco zachęcam.