Autor: Kamil Kisiel
Wersja PDF
Tekst stanowi rozszerzoną wersję wykładu dla KASE
pt. „Interwencjonizm a koncentracja gospodarcza”.
Joseph Schumpeter w swojej najgłośniejszej książce pt. Kapitalizm, socjalizm i demokracja przedstawił opis stopniowego przechodzenia kapitalizmu w socjalizm. Wielkie korporacje i koncerny byłyby etapem pośrednim na drodze do scentralizowanego gospodarczego superorganizmu. Miało to wynikać z efektu skali, stabilizacji stosunków produkcyjnych, braku nowych potrzeb konsumentów oraz ogólnego postępu technologicznego. Ponura wizja − zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że dzisiejsze zbiurokratyzowane korporacyjne molochy zatrudniające rzesze ludzi faktycznie idealnie nadawałyby się na pierwsze cele socjalistycznej nacjonalizacji.
Proces odbywałby się samorzutnie − co oznacza, że kapitalizm sam w sobie niesie tendencje do koncentracji gospodarczej. Miało to wynikać z zalet samego kapitalizmu: nieustannej racjonalizacji produkcji, postępu technologicznego i korzystania z efektu skali [1]. Przejście do socjalizmu − chociaż inaczej opisywane, nie tak automatyczne i niewynikające ze słabości, jakby życzył sobie tego Karol Marks − miało być jednak nie tyle nieuchronne, co w zasadzie ekonomicznie uzasadnione.
Celem tego artykułu jest wykazanie, że proces koncentracji gospodarczej nie odbywa się całkowicie naturalnie i że w wielu wypadkach jest wynikiem państwowego interwencjonizmu. Przedstawię środki, które prowadzą do „centralizacji” produkcji − zarówno te, z których rządzący korzystają z premedytacją, jak i te, których używają bezwiednie.
Najczęstsze środki, za pomocą których państwo dokonuje – świadomie bądź nieświadomie – koncentracji gospodarczej, to: cła, kontyngenty, licencje i koncesje, bariery wejścia (np. wadia), prawo akcyjne (dot. fuzji spółek akcyjnych), wysokie stawki podatkowe (zwłaszcza CIT), państwowe przetargi, prawo patentowe i autorskie, dyskryminacja cenowa i praktyki dumpingowe, subwencje i zwolnienia podatkowe, płaca minimalna i taryfy branżowe, skupy interwencyjne i ceny gwarantowane oraz bankowość centralna i − last but not least − inflacja.
Całość pracy dostępna jest w wersji PDF
Teksty publikowane jako Working Papers nie reprezentują stanowiska
Instytutu Misesa, w wyłącznie ich Autorów
[1] Korzystniejszy stosunek kosztów zmiennych do kosztów stałych, pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych, przewagi absolutne.
