KRS: 0000174572
Powrót
Dziedzictwo

Rybarski: Najważniejsze zagadnienie

2
Roman Rybarski
Przeczytanie zajmie 6 min
Rybarski_male.jpg
Pobierz w wersji
PDF

Autor: Roman Rybarski
Opracowanie: Aleksy Przybylski
Wersja PDF

Tekst publikowany w ramach projektu Dziedzictwo

Tekst ukazał się pierwotnie w „Myśli Narodowej” 25.02.1934, r. 14, nr 9

Rybarski

W miarę, jak czas płynie, coraz plastyczniej występuje odrębność tzw. przesilenia w Polsce. Ogólne formuły, które wyjaś­niać miały jego przebieg, coraz bardziej tracą na wartości. Trudno chyba podtrzymywać pogląd, że nasz „kryzys”, to kryzys nadprodukcji. Nie ma nagromadzonych zapasów, przeładowanych magazynów. A natomiast jest głód, nawet na wsi. Kryzys nasz, jeżeli już mamy się posługiwać tym wyrazem, z braku lepszego, to kryzys niedostatku. Naczelne zagadnienie, to walka z głodem. Nie interesuje nas w tej chwili filantropijna pomoc, lecz problemat ekonomiczny: w jaki sposób powiększyć produkcję i zatrudnić bezroboczą ludność, by nie powiększała się dalej jej pauperyzacja.

Zagadnienie to nie jest tak proste, jakby się na pozór wydawało. W Polsce jest wiele rąk do pracy, wiele setek tysięcy ludzi poszukuje jej bez­skutecznie. Jak ich zatrudnić? Przy pomocy ka­pitału. Ale tego kapitału nie można dowolnie powiększać. Na jego niejako naturalny przyrost długo trzeba by czekać. Sztuczne sposoby w rodzaju inflacji odnoszą skutek na krótką metę, a potem przez długie lata trzeba płacić słone rachunki tej operacji. Dopływ kapitału zagranicznego jest ograniczony, obecnie jeszcze bardziej niż przedtem, a w wielu wypadkach niebezpieczny dla naszej niezależności gospodarczej.

Nie tracąc z oczu tych wszystkich momentów, należy się zapytać, czy nie uda się uzyskać powięk­szenia produkcji, lepszego rozdziału dochodu spo­łecznego i pełniejszego zaspokojenia potrzeb milionów ludzi przez zmianę struktury społecznej, przez zmianę sposobu zatrudnienia ludności. Zastanówmy się nad tym, czy nie uda się lepiej gospodarzyć tym kapitałem, którym rozporządzamy, przez po­prawę wewnętrznej równowagi produkcyjnej w go­spodarstwie narodowym.

Zamierzam w tej chwili zwrócić uwagę na fakt który niejednokrotnie podkreślałem, już od dość dawna, a którego wciąż jeszcze się nie docenia. Chcę uwydatnić zasadnicze odróżnienie między pracą pro­duktywną i nieproduktywną. W Polsce jest sto­sunkowo za wiele pracy nieproduktywnej, a za mało produktywnej.

Przez pracę produktywną rozumiemy wytwór­czość, która z powierzchni ziemi i z jej głębi wy­dobywa zasoby, służące do zaspokojenia potrzeb ludzkich; dalej wytwórczość przemysłową, która te zasoby przerabia; usługi transportowe, dzięki któ­rym zbliża się je do konsumenta, wreszcie niezbędne czynności pośredników handlowych. A więc pracą produktywną jest wszelka wytwórczość dóbr materialnych.

Pracą nieproduktywną jest działalność, która oddaje usługi niematerialne: praca żołnierza, urzędnika, nauczyciela, artysty itd. Ta praca ma prze­ważne znaczenie dla kultury narodu, nadaje właściwy sens życiu. Dzięki niej człowiek różni się od zwierzęcia. Ale, niestety, żelazna konieczność ogra­nicza rozmiary tej pracy. Musi ona pozostawać w racjonalnym stosunku do pracy produktywnej. Gdy się zanadto rozrośnie, kosztem tej ostatniej, wówczas grozi społeczeństwu pauperyzacja.

Rolnik, robotnik, rzemieślnik dostarcza żywności, ubrania, mieszkania — żołnierzowi, nauczycielowi. Z punktu widzenia czysto materialnego ci ostatni są konsumentami, a tamci producentami. Jedni wy­twarzają, a drudzy zużywają. Warstwy oddane pro­dukcji materialnej wymieniają swoje towary na usługi, oddawane przez warstwy nie produkujące. Jeżeli produkcja materialna jest za mała, wówczas źle się dzieje jednym i drugim. Gospodarstwo na­rodowe nie może utrzymać wszystkich swoich uczestników. Część produkcji materialnej idzie, przeważnie w drodze przymusu, na utrzymanie aparatu, oddającego usługi publiczne, a ten ciężar jest za wielki, jeżeli produkcja jest za mała. Przy­wrócić równowagę można tylko wtedy, gdy:

1) po­mniejszy się ilość osób, które obciążają produkcję materialną, a same nie wytwarzają dóbr materialnych;

2) gdy powiększy się ilość i wartość produk­cji materialnej, gdy wzrośnie znaczenie pracy pro­duktywnej w porównaniu z pracą nieproduktywną. Wtedy tylko może wrócić równowaga gospodar­stwa narodowego.

Mógłby ktoś, powołując się na cyfry, wyka­zywać, że procent ludzi, zatrudnionych przez pań­stwo i związki publiczne w oddawaniu usług niematerialnych, nie jest u nas większy, aniżeli w in­nych krajach. Ale nie można napominać o tym, że reszta społeczeństwa jest bardzo uboga, że więc utrzymanie tamtego aparatu ciąży na niej nadmier­nie, co wyraża się choćby w wyczerpaniu siły po­datkowej ludności. A przy tym wchodzi tu w rachubę nie tylko czysto ilościowy stosunek pracy produktyw­nej i nieproduktywnej. Także i praca produktywna może być za mało wydajna, zbyt kosztowna, co również wpływa na niedobór produkcji.

Jeżeli kosztem publicznym lub i prywatnym robi się różne inwestycje, które nie przynoszą do­chodu, które nie powiększają na trwałe produkcji, a tylko ciążą na rentowności gospodarstwa, wów­czas, po chwilowym ożywieniu przez tzw. inwestycje, powiększa się depresja. Gmach reprezentacyjny na stałe nie zaspokaja materialnych potrzeb ludności. Instalacja fabryczna, która nie odpowiada rzeczywistym potrzebom, jest pozycją martwą w go­spodarstwie.

Nikt dalej nie może kwestionować rzeczywis­tej potrzeby pośrednictwa handlowego. Ale nie moż­na uznać tego pośrednictwa w całości za pożyte­czne, gdy jest nadmierne, gdy rozpiętość pomiędzy ceną, płaconą producentowi, zwłaszcza rolnemu, a ceną uzyskiwaną od konsumenta jest zbyt wielka. Aparat pośredniczący, nadmiernie rozrosły na tle upadku produkcji, zabiera zbyt wielką część docho­du społecznego (…).

A wreszcie w produkcji przemysłowej jest sporo martwych kosztów, które tamują obniżkę ceny, a powiększają rozpiętość między towarami przemysłowymi i rolnymi. Nadmierny rozrost kartelizacji i reprezentacji zawodowej, nieusprawiedliwione monopole produkcyjne, różne koncesje o cha­rakterze wyłącznym, to wszystko stwarza tzw. przerosty, przeszkadzające powstaniu prawidłowej równowagi wymiennej.

A więc należy powiększyć pracę produktywną ko­sztem pracy nieproduktywnej. Powiększyć ilość tych, którzy wytwarzają dobra materialne, kosztem tych, którzy je konsumują. A równocześnie praca pro­duktywna musi stać się bardziej wydajna, wytwa­rzać więcej i taniej, pozbyć się różnych ciężarów, które zmniejszają jej wyniki. To jest naczelny, bez­pośredni cel polityki gospodarstwa narodowego. Nie ma innego sposobu, by walczyć skutecznie z głodem, bezrobociem i pauperyzacją.

Do tego celu można dążyć różnymi drogami. Ale do tego zmierzają w gruncie rzeczy najsprzecz­niejsze nawet kierunki ekonomiczne. Liberalizm z tego punktu widzenia przemawia przeciw rozros­towi gospodarki państwowej. A zaś bolszewizm, ze swymi planami różnych „piatiletek”, również w za­sadzie zmierza do tego samego celu. Jak to osiąg­nie, to inna sprawa. Na razie np. pogłowie bydła w Rosji sowieckiej, w trakcie urzeczywistniania tych wielkich planów spadło o dwie trzecie. To już jed­nak są dalsze zagadnienia. W tej chwili trzeba mocno podkreślić, że Polska jest krajem, w którym niedobór produkcji materialnej daje się we znaki. Polska jest krajem, w którym nie ma nadprodukcji. I dlatego muszą zajść wielkie zmiany w naszej strukturze społecznej, jeżeli chcemy uchronić się od dalszej klęski.

Kategorie
Dziedzictwo Teksty

Czytaj również

Adam-Heydel_male.jpg

Dziedzictwo

Heydel: Teoria ekonomii i etyka

Ekonomia wydaje się wielu ludziom niemoralną. Głosi jakoby bezlitosny egoizm i walkę o dobra materialne. Taki pogląd wynika z nieporozumienia. Nauka ekonomii opiera się na stwierdzeniu, że każdy rozsądny człowiek chce jak najlepiej zaspokoić swoje potrzeby. Ale ekonomia nie ogranicza tych potrzeb do jednej jakiejś grupy. Można odczuwać jako potrzebę zarówno najgrubsze użycie i pokrzywdzenie bliźniego, jak dobre wychowanie dzieci, dopomożenie rodzinie, rodakom, bliźniemu.

Adam-Heydel_male.jpg

Dziedzictwo

Heydel: Psychologia lokajska

Psychologia taka występuje na każdym stopniu życia społecznego. Wypływa ona szczególnie obficie na wierzch społeczeństwa polskiego w chwili obecnej. Czyż nie są jej objawem kpiny z więźniów brzeskich w teatrzykach warszawskich, w pismach humorystycznych, karykatury posłów za kratą, wyświetlane na Sukiennicach, i gorzej jeszcze: natrząsanie się z obezwładnionego chwilowo przeciwnika w poważnych pismach politycznych?

Adam-Heydel_male.jpg

Dziedzictwo

Heydel: Etatyzacja sumień

Rząd, który dzięki etatyzmowi uzależnia od siebie materialnie kilka milionów ludzi jako urzędników, funkcjonariuszy, robotników państwowych, rząd, który dzięki etatyzmowi skupił w swoich rękach kredyt, możności ulg podatkowych, pozwoleń na handel zagraniczny — taki rząd dopiero ma w swoim ręku bijące ze strachu jak u ptaka schwytanego w sidła serca obywateli.

Heydel.png

Dziedzictwo

Heydel: Świadomość narodowa i przyszłość narodu polskiego

U podstawy każdego świadomego związku społecznego leżą dwie krzyżujące się siły: dążność do nieograniczonego rozwoju indywidualnego jednostki i dośrodkowa, uspołeczniająca siła, oparte na korzyści, jakie właśnie związek z innymi ludźmi jednostce przynosi. Ustosunkowanie ich wyraża zwartość związku i decyduje o jego zdolności rozwoju.


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Komentarze 2
Dawid

Proszę pamiętać, że wszyscy jesteśmy konsumentami, ale nie wszyscy są producentami. Czy należałoby zatrudnic wszystkich w rolnictwie? W USA w rolnictwie pracuje około 2% zatrudnionych - to wystarcza aby wyżywić całą ludność USA.Współczesne realia wg mnie są zupełnie odwrotne. Żyjemy w epoce obfitości, a nie niedostatku.
Głównym problemem jest źle funkcjonujący system finansowy.

Odpowiedz

free

Profesor Rybarski przedstawił swoją wizję polskiej gospodarki w oparciu o realia panujące w dwudziestoleciu międzywojennym. To logiczne, że gdy zmieniają się realia i wzrasta postęp naukowo-techniczny, rynek działa inaczej.

Odpowiedz

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.