KRS: 0000174572
Powrót
Wywiady

Dlaczego warto sięgnąć po "Pieniądz i kryzysy" Hayeka - wywiad z Marcinem Zielińskim, szefem wydawnictwa Instytutu Misesa

0
Marcin Zieliński
Przeczytanie zajmie 7 min
Hayek-1.jpg

Rok 2015 w Instytucie Misesa zainaugurowaliśmy nowościami wydawniczymi. Pierwszą z nich jest "Pieniądz i kryzysy" Friedriecha Augusta von Hayeka - obszerny tom będący zbiorem twórczości z lat młodości noblisty. O korelacjach pomiędzy zawartymi w książce tezami a obecną rzeczywistością społeczno-gospodarczą oraz o tym dlaczego każda osoba interesująca się ekonomią szkoły austriackiej powinna sięgnąć po tę pozycję, z Marcinem Zielińskim, szefem wydawnictwa IM, rozmawiał Bartłomiej Pasiowiec.

 

Podtytuł książki sugeruje, że możemy się w przyszłości spodziewać kolejnych tomów. Na czym ma polegać ta seria? Jakie będą kryteria doboru kolejnych dzieł?

Marcin Zieliński: Pierwotnie planowane było wydanie polskiego tłumaczenia zbioru wydanego kilka lat temu przez amerykański Mises Institute. Jednak już po przetłumaczeniu książki pojawił się pomysł, by zebrać najważniejsze prace Friedricha Hayeka z ekonomii. Pominiemy jego prace z dziedziny filozofii polityki i prawa, gdyż można odnieść wrażenie, że straciły trochę na aktualności. Nie można tego jednak powiedzieć o jego pracach ekonomicznych. Planujemy wydanie trzech tomów, odpowiadających trzem okresom twórczości Hayeka. Hayek I zajmował się głównie problemami teorii pieniądza, kapitału i cyklu koniunkturalnego. O tym też będzie traktować pierwszy tom. Drugi tom przedstawi czytelnikowi ekonomiczne prace Hayeka II. Zakłada się, że przemiana nastąpiła wraz z wykładem Ekonomia i wiedza, wygłoszonym w 1936, a opublikowanym w 1937 roku. Od tej pory aż do lat 70. XX wieku Hayek w swoich pracach ekonomicznych zajmował się głównie konsekwencjami tego, że wiedza o zjawiskach gospodarczych jest rozproszona. Jednak po otrzymaniu przez Hayeka Nagrody Nobla w 1974 roku nastąpiła kolejna jego przemiana. Hayek III był bezkompromisowym przeciwnikiem bankowości centralnej, przedstawił też swoją własną propozycję denacjonalizacji pieniądza. I to właśnie prace z okresu po otrzymaniu Nagrody Nobla znajdą się w trzecim tomie.

Jaki wpływ prace zawarte w tym tomie miały na decyzję o przyznaniu Hayekowi Nagrody Nobla?

Marcin Zieliński: Hayek otrzymał Nagrodę Nobla za „pionierskie prace nad teorią pieniądza i fluktuacji gospodarczych oraz wnikliwą analizę współzależności zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych”, czyli właściwie za całokształt swojej pracy. Pierwsza część uzasadnienia wskazuje bowiem na Hayeka I, a druga na Hayeka II (w tym na jego analizę około-ekonomiczną). Oznacza to więc, iż komitet przyznający Nagrodę brał pod uwagę również takie prace, jak "Teoria monetarna i cykl koniunkturalny" oraz "Ceny i produkcja".

Na które prace zawarte w tomie "Pieniądz i kryzysy" warto jeszcze zwrócić uwagę?

Marcin Zieliński: Właściwie to na wszystkie, choć to zależy od tego, czego się szuka. Ten zbiór składa się z trzech opracowań, które były wydane w formie książkowej, oraz czterech artykułów. Omówmy je po kolei. "Teoria monetarna i cykl koniunkturalny" to praca wprowadzająca czytelnika w podstawowe problemy austriackiej teorii cyklu koniunkturalnego. Poza tym możemy znaleźć tam uzasadnienie, dlaczego różnego rodzaju teorie realne nie mogą stanowić samoistnego wyjaśnienia cyklicznych fluktuacji. "„Paradoks” oszczędzania" to miażdżąca krytyka podkonsumpcjonistycznej teorii Fostera i Catchingsa, a zarazem wstępne przedstawienie tych koncepcji, które Hayek rozwinął później w Cenach i produkcji. "Ceny i produkcja" to zapis publicznych wykładów, które Hayek wygłosił w London School of Economics i które dały mu międzynarodową sławę. Dość powiedzieć, że według Coase'a wykłady te sprawiły, iż słuchacze zaczęli „dostrzegać rzeczy, których wcześniej byli nieświadomi”. Stanowią one doskonałą, a zarazem relatywnie mało skomplikowaną, prezentację austriackiej teorii pieniądza, kapitału i cyklu koniunkturalnego. "Nacjonalizm monetarny i stabilność międzynarodowa" to zapis kolejnych wykładów, które tym razem Hayek wygłosił w Podyplomowym Instytucie Badań Międzynarodowych w Genewie. Poruszył on tam niezwykle istotne problemy wiążące się z istnieniem krajowych systemów pieniężnych oraz ich wpływem na międzynarodowy system cenowy i międzynarodowe przepływy kapitału. "Refleksje nad czystą teorią pieniądza" J.M. Keynesa oraz "Mitologia kapitału" to krytyczne analizy teorii dwóch ważnych ekonomistów tamtego okresu: Keynesa i Knighta. Z kolei "Inwestycje zwiększające popyt na kapitał to krótki", aczkolwiek bardzo istotny, artykuł o pewnych ważnych implikacjach istnienia utopionych kosztów poczynionych inwestycji. Znajdziemy tutaj zatem całościowe przedstawienie makroekonomii szkoły austriackiej: teorię pieniądza, bankowości i międzynarodowych stosunków finansowych, teorię kapitału i produkcji oraz teorię cyklu.

Jakim językiem napisana jest książka? Czy przeciętny „zjadacz chleba” jest w stanie zrozumieć opisywane przez autora procesy ekonomiczne?

Marcin Zieliński: Na pewno nie jest to "Ekonomia w jednej lekcji" Hazlitta czy eseje Bastiata i to właśnie te pozycje polecałbym tym, którzy dopiero zaczynają przygodę ze szkołą austriacką. Zrozumienie przedstawionych przez Hayeka analiz wymaga pewnego przygotowania i znajomości podstawowych koncepcji ekonomii teoretycznej (najlepiej w wersji austriackiej). Z drugiej strony część prac zawartych w tym zbiorze to zapisy wykładów i choćby z tej racji, że były przygotowane z myślą o ich odczytaniu, napisane są naprawdę prostym językiem. Tyczy się to w szczególności "Cen i produkcji" oraz "Nacjonalizmu monetarnego….". "Ceny i produkcja" stanowi właściwie jedno z najbardziej przystępnych omówień austriackiej teorii pieniądza, kapitału i cyklu. I każdy, kto chce zapoznać się tymi zagadnieniami, może śmiało zacząć od tej pozycji. Z kolei "Nacjonalizm monetarny…" mogę śmiało polecić wszystkim zainteresowanym problematyką międzynarodowego ładu monetarnego, nie tylko zwolennikom szkoły austriackiej, której znajomość nie jest wcale potrzebna do zrozumienia tej pozycji. Chciałbym przy okazji zauważyć, że przynajmniej w moim odczuciu zbiór ten jest łatwiejszy do przyswojenia od tych powojennych prac Hayeka z dziedziny filozofii społecznej i politycznej, które ukazały się już wcześniej w języku polskim.

Czy z powodu upływu czasu teorie Hayeka nie straciły na aktualności? Jak zawarte w książce postulaty mają się do obecnej rzeczywistości makroekonomicznej?

Marcin Zieliński: Może trochę w tym sensie, że jego analizy wymagają na pewno rozwinięcia, co uczynił na przykład Jesús Huerta de Soto w "Pieniądzu, kredycie bankowym i cyklach koniunkturalnych". Szczególnie aktualny pozostaje na pewno "Nacjonalizm monetarny…." W końcu obecnie, gdy waluty krajowe nie są w żaden sposób powiązane ze złotem, w jeszcze większym stopniu mamy do czynienia ze zjawiskiem, które Hayek nazwał właśnie „nacjonalizmem monetarnym”. Na szczęście Hayek omawia tam też problemy wiążące się z płynnymi kursami walutowymi. Ciekawostką jest tutaj, że Tyler Cowen, ekonomista z Uniwersytetu im. George'a Masona i krytyk austriackiej teorii cyklu, w 2005 roku, czyli jeszcze przed kryzysem, dość ironicznie napisał na swoim blogu że „gdyby wierzył w austriacką teorią cyklu gospodarczego (…), to … uznałby "Nacjonalizm monetarny i stabilność międzynarodową" za sekretny traktat naszych czasów, o czym wspominał niecałe trzy lata później Mateusz Machaj w jednym ze swoich artykułów opublikowanych na mises.pl. Nie sądzę, by Cowen znał język polski i przeczytał ten artykuł, jednak w 2010 roku Cowen był już o wiele mniej ironiczny. Stwierdził wtedy, że „niewłaściwy międzynarodowy porządek monetarny może zniekształcić względne ceny i zapoczątkować cykl koniunkturalny. (…) ta krótka książka [Hayeka] z 1937 roku pokazuje, że był on myślicielem wykazującym troskę o sprawy, które są dużej mierze na czasie w 2010 roku”. Aktualność zachowują też tezy zawarte w pozostałych pracach. Na przykład aktualność "Teorii monetarnej…" bierze się między innymi stąd, że poruszony tam zostaje problem niewystarczalności „realnego” wyjaśnienia cyklu koniunkturalnego, a przecież za teorię realnego cyklu koniunkturalnego Nagrodę Nobla 10 lat temu otrzymali Finn Kydland i Edward Prescott. Z kolei aktualność „Paradoksu” oszczędzania wynika stąd, że zwłaszcza w czasach kryzysu popularność zyskują różne tezy podkonsumpcjonistyczne. Debata ekonomiczna – zarówno teoretyczna, jak i polityczna – wciąż ogniskuje się wokół tych samych twierdzeń i postulatów, co kilkadziesiąt lat temu, a ponieważ Hayek zajmował się głównie analizą teoretyczną, a nie analizą ówczesnej sytuacji gospodarczej, to możemy śmiało zastosować jego wnioski do wyjaśniania sytuacji obecnej lub demaskowania różnych błędnych twierdzeń o konieczności interwencji monetarnych w celu usprawniania funkcjonowania mechanizmu rynkowego.

Kiedy możemy spodziewać się kolejnych publikacji Instytutu Misesa? Nad jakimi dziełami trwają obecnie prace?

Marcin Zieliński: Już wkrótce mamy nadzieję wydać "Teorię socjalizmu i kapitalizmu" Hansa-Hermanna Hoppego, nad którą prace są już dość zaawansowane. Później planujemy opublikować "Making Economic Sense" Murraya Rothbarda – zbiór jego wolnorynkowych komentarzy gospodarczych. Jest to książka bardzo lekka w czytaniu, a zarazem w dowcipny i błyskotliwy sposób ukazująca na przykładach różne absurdy państwowego interwencjonizmu oraz działanie mechanizmów ekonomicznych. W związku z wydaniem tej książki będziemy chcieli zorganizować też mały konkurs dla czytelników. Kolejną z planowanych pozycji jest zbiór prac trzech ekonomistów szkoły austriackich o Marksie i marksizmie: Eugena von Böhm-Bawerka, Ludwiga von Misesa i Rothbarda. Chcielibyśmy oprócz tego wydać w tym roku jeszcze jedną albo dwie pozycje, ale na razie nie będę zdradzał szczegółów. Na pewno jednak każda osoba zainteresowana ekonomią austriacką i wolnym rynkiem znajdzie coś dla siebie.

 


Marcin Zieliński - absolwent ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, tłumacz książek o tematyce ekonomicznej (m.in. "Ukryty ład" Davida Friedmana, "Wielki Kryzys w Ameryce" Murraya Rothbarda). Stypendysta Ludwig von Mises Institute w Alabamie. Od niedawna szef wydawnictwa Instytutu Misesa.

Kategorie
Teksty Wywiady

Czytaj również

Steve_Forbes.jpg

Wywiady

Steve Forbes: Europa i Stany Zjednoczone na drodze do gospodarki centralnie planowanej

Na całym świecie kapitalizm znajduje się pod pręgierzem...

Reed_Bohaterowie-siła-charakteru-i-wolność.jpg

Wywiady

Bohaterowie, siła charakteru i wolność

Czego potrzeba, by stać się bohaterem?

Yang_Co-napędza-postęp-–-państwo-czy-rynek.jpg

Wywiady

Wywiad z Marianem L. Tupy o postępie

Nie wiemy, jak radzić sobie z dobrymi wiadomościami?


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.