KRS: 0000174572
Powrót
Teksty

Machaj: Rozdział 2.10 podręcznika „Wolna przedsiębiorczość” - Etyka w biznesie

0
Mateusz Machaj
Przeczytanie zajmie 7 min
wp_logo2-738x5071.jpg
Pobierz w wersji
PDF

Autor: Mateusz Machaj
Wersja PDF

Poniżej przedstawiamy wersję roboczą rozdziału dziesiątego działu drugiego „Przedsiębiorczość w teorii" podręcznika do przedsiębiorczości, opracowywanego w ramach projektu „Wolna przedsiębiorczość”. Tekst zostanie poddany skrupulatnemu opracowaniu redakcyjno-korektorskiemu, dlatego na obecnym etapie prosimy przede wszystkim o uwagi merytoryczne, dotyczące między innymi klarowności wywodu, poprawności rozumowania, łatwości języka czy trafności przykładów etc.

etyka

#etyka #etyka biznesowa #normy prawa #normy społeczne #moralność w ekonomii

W rozdziale nauczysz się:

  • Czym jest pojęcie etyki biznesu
  • Przykłady zasad etycznych w odniesieniu do prowadzenia biznesu
  • Dlaczego etyka w biznesie jest ważna

Etyka to dziedzina życia, która zajmuje się szeroko pojętymi zasadami postępowania ludzi wobec siebie i otoczenia. Obejmuje zatem normy, wskazujące na to, co jest właściwą drogą działania, a co nie. Owe normy zazwyczaj odwołują się do pewnych ogólnych zasad społecznych, ale również mogą odnosić się do obowiązującego prawa. Gdy mówimy o etyce, to zazwyczaj odwołujemy się do uniwersalnych norm, do jakiejś powinności i sugerujemy, że powinno się coś zrobić, gdyż taka droga jest właściwa, a inne nie. Choć w praktyce, gdy mowa o etyce i tym, jak należy postępować, to niejednokrotnie odwołujemy się również do powinności, która jest wprost zapisana w przepisach obowiązującego prawa i nakazana przez nie.

Jak wiemy z rozdziałów poprzednich, jedną z podstawowych kategorii ekonomicznych jest zysk, który oznacza odnoszenie korzyści z działalności gospodarczej. Jednakże sam zysk — rozumiany na przykład jako najwyższa pieniężna nadwyżka przychodów nad kosztami — może zostać osiągnięty na różne sposoby, w tym na sposoby, których nikt nie uznałby za etyczne. Najprostszy przykład, który przychodzi do głowy, to kradzież i napaść na drugiego człowieka. Takie działanie prowadzi do zwiększenia osobistego zysku, ale trudno nazwać byłoby je etycznym. Jest to działanie we własnym interesie, ale z naruszeniem interesów innych ludzi. Tak naprawdę nie sposób nazwać takiego postępowania „działaniem gospodarczym dla zysku”, ponieważ działalność gospodarcza opiera się na zasadzie dobrowolnego działania — to jest realizacji swobody umów między suwerennymi stronami. W przypadku napaści i kradzieży oczywiście nie może być o tym mowy.

W tym miejscu dochodzimy do jednej z podstawowych i najbardziej fundamentalnych kategorii etyki biznesu: swobody umów, z której wyprowadzane są dalsze wartości. W zasadzie można by śmiało stwierdzić, że przeważająca większość etyki biznesu mniej lub bardziej opiera się na tejże zasadzie. Swoboda umów oznacza, że dwie strony kontraktu decydują się go podpisać dobrowolnie bez zastosowania groźby fizycznej. Dotyczy to wszelkich form kontraktu — między konsumentem a sprzedawcą, między jednym przedsiębiorcą a drugim przedsiębiorcą, pracownikiem a pracodawcą etc. Jedna strona jest coś winna drugiej i odwrotnie. Są wzajemnymi dłużnikami. Nikt nie czyni tutaj żadnych prezentów dla stron i nie jest to działalność charytatywna, lecz świadoma i dobrowolna wymiana.

Wśród cnót etyki biznesu wymienia się na przykład takie cechy jak transparentność i odpowiedzialność. Pierwsza z nich oznacza, że obydwie strony kontraktu muszą znać dokładnie przedmiot umowy. Jeśli któraś ze stron działa podstępem w stosunku do drugiej strony i wprowadza ją w błąd, to jest to przypadek zachowania nieetycznego, ale również łamiącego ducha swobody umów. Jednym z takich rzeczywistych przykładów może być przypadek grupy osób, która rozdawała stare artykuły gospodarstwa domowego emerytom za pokwitowaniem. Jak się potem okazało, kartka pokwitowaniem nie była, lecz umową kredytową na zakup tego typu artykułów. W tym działaniu jedna strona wprowadzała celowo w błąd drugą i zapewniała, że podpis dotyczy czegoś innego niż w rzeczywistości. Był to kodeksowy przykład łamania nie tylko obowiązującego prawa, lecz również działania wbrew elementarnym zasadom etycznym, w tym zasady przejrzystości w szczególności.

Innym mniej drastycznym przykładem są przypadki niejasnych umów zawieranych między stronami, gdzie jedna z nich ma nadzieję na skorzystanie z niejasności i braku precyzji w umowie. W wypadku swobody kontraktów nie sposób również pominąć tego, że po jego zawarciu może dojść do konfliktów. W momencie realizacji jakiegokolwiek kontraktu obydwie strony na nim zyskują. Taka jest zresztą natura handlu. Z czasem jednakże może się okazać, że któraś ze stron uzna się za stratną w wyniku zawartej transakcji. Tak zapewne będzie w wypadku, gdy produkt nie spełnia pokładanych w nim oczekiwań, lub gdy zaoferowana usługa jest jakościowo rozczarowująca. Staje się to niejednokrotnie przedmiotem sporu między tymi, którzy do transakcji doprowadzili. Wtedy kluczowa w odniesieniu do zawartych umów staje się odpowiedzialność. Jeśli sprzedawca dostarczył produkt wadliwy, to bierze na siebie ciężar z tym związany. Oznacza to, że musi wynagrodzić klientowi poniesioną stratę na przykład w postaci zwrotu pieniędzy lub usunięcia zaistniałej usterki. Elementem etycznego prowadzenia biznesu jest uwzględnianie w swojej ofercie systemu reklamacyjnego i gwarancyjnego, gdyż, statystycznie rzecz biorąc, przy każdym, nawet najlepszym produkcie pojawiają się czasami usterki.

Etyka w biznesie jest niezwykle ważna dla sprawnego funkcjonowania gospodarki, co łatwo zrozumieć, wyobrażając sobie świat, w którym ludzie by ją całkowicie ignorowali. Gdyby każdy oszukiwał każdego kontrahenta i tylko czekał na okazję do wprowadzenia w błąd, to żadna długofalowa działalność gospodarcza nie mogłaby się skutecznie rozwinąć. Trudno byłoby o długookresowe planowanie działań ekonomicznych i rozważanie długoterminowych inwestycji w sytuacji, gdy nikomu nie można zaufać.

Największe spory i dyskusje w temacie etyki dotyczą kwestii realizowanego przez przedsiębiorstwa zysku pieniężnego. Czy taki zysk pieniężny powinien być jedynym wyznacznikiem w prowadzonej działalności? W praktyce tak nie jest, ponieważ przedsiębiorstwo powinno na przykład szanować granice swoich działań i na przykład nie używać podstępu, czy oszustwa do tego, aby osiągać większe zyski. Nie może także prowadzić swojej działalności w takim sposób, aby zagrażać życiu, zdrowiu i własności innych ludzi. Przykładowo fabryka zatruwająca wody gruntowe w sąsiedniej działce mogłaby działać dla zysku, ale odbywałoby się to przez naruszenie tych zasad. Dyskusje na temat granic działań dla zysku przez firmy bywają przedmiotami wielu sporów. Stąd narodził się termin społecznej odpowiedzialności biznesu. Choć jest to termin różnie definiowany i podatny na rozmaite interpretacje, to oddaje ogólnie ideę, że kryterium maksymalizacji zysku przez przedsiębiorstwa jest realizowane w jakimś kontekście ogólnych zasad etycznych i prawnych. Odnosi się to również do przypadków kontrowersyjnych moralnie np. współpracy firm międzynarodowych z dyktatorskimi rządami.

Dlatego zysk może być głównym kryterium działalności, o ile uwzględnimy działalność zgodną z fundamentalnymi zasadami etycznymi. Choć nawet wtedy zysk nie musi być jedynym typem działalności danej firmy. Wszystko tak naprawdę zależy od właścicieli firmy, na przykład w wypadku spółki akcyjnej od akcjonariuszy. Mogą oni podjąć decyzję, że w swojej działalności firma może stawiać sobie cele wychodzące poza maksymalizację zysku, lub cele równoległe do osiągania dostatecznych zysków.

Etyka w biznesie odnosi się do również do pojęcia umowy zawieranej między pracownikiem i pracodawcą. Jej przedmiotem jest wykonanie określonego rodzaju pracy w zamian za ustalone w umowie wynagrodzenie. W wyniku zawarcia kontraktu pracownik jest winien usługę pracodawcy, a pracodawca jest mu winien pieniądze. Przykładem nieetycznego postępowania w trakcie realizacji kontraktu będzie na przykład ignorowanie obowiązku pracy, albo nieuprawnionego korzystanie z majątku firmy przez pracownika. Po stronie pracodawcy takim przypadkiem będzie brak zapłaty za wykonaną pracę. Jednym z problemów etycznych w zakładzie pracy mogą być również niezdrowe stosunki służbowe między pracownikami. Dotyczy to zjawiska tak zwanego „mobbingu”, który oznacza prześladowanie, poniżanie lub napastowanie jakiegoś pracownika przez innego lub innych pracowników.

Pojęcie etyki w biznesie jest na tyle szerokie, że stanowi zupełnie odrębny obszar badań i nie jesteśmy w stanie ich wszystkich nawet streścić w tym rozdziale. Pośród innych pojęć ważne są na przykład takie jak: etyka pracy w przedsiębiorstwie (klarowność zasad w miejscu pracy — jak zatrudnia się ludzi, zwalnia, awansuje itd.), etyka uczciwego konkurowania (np. nieoczernianie rywalizujących firm, niepodkupowanie polityków, aby ograniczali konkurencję), etyka właściwego komunikowania się z otoczeniem przedsiębiorstwa (np. informowanie pracowników, inwestorów i klientów o problemach związanych z firmą).

 

Ramka: W 2001 roku doszło do wielkiego bankructwa korporacji Enron (działającej na rynku energetycznym), a wraz z nim doszło do upadku niegdyś słynnej firmy księgowej Artur Andersen. Na tamten moment Enron był jedną z największych upadających firm, której majątek był warty kilkadziesiąt miliardów dolarów. Bankructwo wzbudziło powszechne oburzenie, ponieważ w jego trakcie przedstawiciele zarządu firmy (oraz firmy księgowej) dopuścili się szeregu nadużyć, defraudując pieniądze inwestorów i swoich pracowników — i to nawet wtedy, gdy było już wiadomo, że firma jest na skraju bankructwa.

Zadania:

  • Wyjaśnij, czym jest etyka w biznesie.
  • Podaj przykłady zasad etycznych w biznesie.
  • Dlaczego etyka w biznesie jest ważna?
  • Wskaż przykłady nieetycznych zachowań w biznesie.
  • Wskaż przykłady działań nieetycznych w miejscu pracy.

 

Kategorie
Teksty

Czytaj również

Allman_Ego kontra maszyna

Innowacje

Allman: Ego kontra maszyna

Dlaczego niektórzy ludzie tak nerwowo reagują na nowe modele sztucznej inteligencji?

matthews-protekcjonizm-nie-zapewnia-bezpieczenstwa-zywnosciowego-tylko-je-ogranicza

Handel zagraniczny

Matthews: Protekcjonizm nie zapewnia „bezpieczeństwa żywnościowego”, tylko je ogranicza

Oczekiwanie, że protekcjonizm zapewni bezpieczeństwo żywnościowe nie ma racji bytu.

Gordon_Grozne_konsekwencje_niemieckiej_szkoly_historycznej

Historia myśli ekonomicznej

Gordon: Groźne konsekwencje niemieckiej szkoły historycznej

Według Misesa niemiecka szkoła historyczna dążyła do ograniczenia międzynarodowego wolnego handlu.

Nyoja_O-„dekolonizacji”-praw-własności

Społeczeństwo

Nyoja: O „dekolonizacji” praw własności

Twierdzi się, że zasady wolności jednostki i własności prywatnej są po prostu kwestią pewnych preferencji kulturowych...


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.