Douglass C. North

Źródło: econlib.org
Tłumaczenie: Rafał Trąbski

23 listopada zmarł ekonomista Douglass C. North, laureat Nagrody Nobla z 1993 r.

Douglass C. North był laureatem współdzielonej z Robertem Fogelem Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii za „wznowienie badań nad historią ekonomii przy pomocy teorii ekonomii i metod ilościowych w celu wyjaśnienia przemian instytucjonalnych i gospodarczych”.

Uzyskał tytuł doktora ekonomii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, jednak, jak sam przyznał, tego, jak rozumieć ekonomię nauczył się od jednego ze swoich kolegów z Uniwersytetu Waszyngtońskiego, Donalda Gordona. We wczesnych latach 60., North przyczynił się do opracowania kliometrii — dziedziny ekonomii zaprzęgającej metody ilościowe do badania historii gospodarczej, której nazwa pochodzi od greckiej muzy historii, Klio. Jednym z najważniejszych owoców jego wczesnej działalności naukowej jest wydany w 1961 roku „Wzrost gospodarczy w Stanach Zjednoczonych w latach 1790-1860”. Przedstawił tam jak konkretny sektor gospodarki — uprawa bawełny — stymulował rozwój gospodarczy w pozostałych branżach i doprowadził do wzrostu specjalizacji i rozwoju handlu krajowego. W 1968 roku North opublikował artykuł, w którym wykazywał, że zmiany instytucjonalne miały większe znaczenie dla wzrostu produktywności transportu oceanicznego niż rozwój technologiczny.

Przez lata 70. North pisał artykuły wyjaśniające znaczenie instytucji, zwłaszcza ugruntowane prawa własności, dla wzrostu gospodarczego. Tę dziedzinę badań nazwano „nową ekonomia instytucjonalną”. North wykazał, że uprzemysłowienie Anglii i Holandii przebiegło szybciej dzięki słabości tamtejszych gildii ograniczających dostęp do różnych zawodów. Posunął się dalej i przedstawił hipotezę, jakoby różne grupy społeczne, dostrzegając szansę na zwiększenie swoich zysków poza istniejącym otoczeniem instytucjonalnym, jednoczyły się w celu zmiany tego otoczenia. Udowodnił to na przykładach polityki gospodarczej w takich dziedzinach jak: rolnictwo, bankowość i transport.

W 1983 roku North przeniósł się na Uniwersytet Waszyngtoński w St. Louis. Pod koniec lat 80. i na początku 90. zaczął kwestionować swoje wcześniejsze poglądy o nieuchronności sprzyjających wzrostowi gospodarczemu zmian instytucjonalnych. Argumentował, że niekiedy społeczeństwo może wpaść w pułapkę dysfunkcyjnych rozwiązań instytucjonalnych, gdy zanikają rządy prawa, a system sądowniczy źle wywiązuje się z wymuszania na stronach, aby wywiązywały się z umów i szanowały prawa własności. Wyjaśniał, że w takiej sytuacji bardzo trudno jest stworzyć społeczną koalicję niezbędną do zmiany wadliwych instytucji.

Wybrane dzieła:

1961, The Economic Growth of the United States 1790 to 1860, Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, vb

1968, „Sources of Productivity Change in Ocean Shipping 1600–1850”, Journal of Political Economy 76 (September/October): 953–970.

1973, (with Robert P. Thomas) The Rise of the Western World: A New Economic History, Cambridge: Cambridge University Press.

1981, Structure and Change in Economic History, New York: W. W. Norton.

1990, Institutions, Institutional Change, and Economic Performance, New York: Cambridge University Press.

1990, „A Transaction Cost Theory of Politics”, Journal of Theoretical Politics 2, no. 4: 355–367.

2005, Understanding the Process of Economic Change, Princeton: Princeton University Press.