KRS: 0000174572
Powrót
Teoria firmy

Góra: Zjawisko firm zombie i jego przyczyny

0
Daniel Góra
Przeczytanie zajmie 4 min
Konstantinos_Nadchodzi-apokalipsa-firm-zombie.jpeg
Pobierz w wersji
PDF

Autor: Daniel Góra
Wersja PDF

Artykuł opublikowany pierwotnie w Ekonomia — Wroclaw Economic Review 25/3 (2019) Autor chciałby podziękować dr. Arkadiuszowi Sieroniowi za cenne uwagi do tekstu, jakie otrzymał w ramach programu tutoringu Instytutu Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa.

1. Wstęp

Celem niniejszego artykułu jest przede wszystkim wyszczególnienie i opisanie przyczyn występowania firm zombie, nie tylko tych kredytowo-pieniężnych, lecz także tych z zakresu polityki fiskalnej oraz prawa gospodarczego. W ostatnich latach publikowanych jest coraz więcej artykułów poświęconych poszczególnym czynnikom wpływającym na rosnącą „zombifikację” gospodarek, jednak warto również dokonać syntezy przyczyn utrzymywania się na rynku przedsiębiorstw zombie i rozważyć wzajemne relacje zachodzące między nimi. Skupiając się na przyczynach ekonomicznej „zombifikacji”, niniejszy tekst zarysowuje także problematykę definiowania firm zombie, skali zjawiska oraz jego konsekwencji. Istotność oraz aktualność opisywanej w artykule tematyki uzasadnić można między innymi jej związkiem z toczącymi się w ostatnich latach dyskusjami na temat normalizacji polityki pieniężnej, spadku dynamiki produktywności, problemów wielu gospodarek z powrotem na ścieżkę wysokiego wzrostu gospodarczego czy też innowacyjności przedsiębiorstw.

Bezprecedensowy eksperyment monetarny przeprowadzany przez największe banki centralne po wybuchu kryzysu finansowego może mieć wiele niezamierzonych konsekwencji[1] i być źródłem zjawisk, które wcześniej występowały tylko w małym zakresie, a obecnie mogą być przyczyną poważnych zakłóceń gospodarczych. Sztuczne utrzymywanie przez wiele lat ujemnych lub bliskich zeru stóp procentowych sprawia, że wiele nierentownych, niewypłacalnych, niebędących w stanie się rozwijać i niepodejmujących restrukturyzacji przedsiębiorstw (firm zombie) może funkcjonować dzięki niskim kosztom obsługi długu, mimo że przy wyższych stopach procentowych (bliższych stopy naturalnej) musiałyby upaść, zostać zlikwidowane lub przejęte przez bardziej wydajnych konkurentów.

Poza polityką monetarną istnieją też inne przyczyny występowania zjawiska firm zombie, takie jak na przykład niesprawny i rozrośnięty sektor bankowy, dotowanie nierentownych przedsiębiorstw przez państwo czy wadliwe prawo upadłościowe. Uznanie przedsiębiorczości i przedsiębiorstw za kluczowe elementy gospodarki rynkowej nie oznacza, iż właściwe jest bezpośrednie czy pośrednie utrzymywanie przy życiu niewydajnych przedsiębiorstw przez państwo, niezależnie od tego, czy działania te są zamierzone, czy też nie — bankructwo, wyjście z rynku takich przedsiębiorstw nie jest zjawiskiem negatywnym, lecz pełni ważne, pozytywne funkcje.

Występowanie firm zombie jako jedna z niezamierzonych konsekwencji niewłaściwej polityki gospodarczej i wadliwego prawa gospodarczego ma negatywne skutki w skali mikroekonomicznej, gdyż takie przedsiębiorstwa powstrzymują rozwój bardziej produktywnych i innowacyjnych konkurentów oraz wejście na rynek nowych firm, co hamuje tak istotny dla gospodarki rynkowej proces schumpeterowskiej „twórczej destrukcji”.

Istnienie firm zombie wpływa na gospodarkę także w skali makroekonomicznej i może prowadzić do spadku dynamiki inwestycji i produktywności, a w konsekwencji również wzrostu gospodarczego i płac. Dlatego też ich badanie może pomóc odpowiedzieć na pytanie, skąd wzięła się tak zwana zagadka spadku produktywności, czyli ważny temat skupiający uwagę badaczy po kryzysie finansowym. Na firmy zombie należy zwrócić uwagę także pod kątem powolnego podwyższania stóp procentowych w ramach normalizacji polityki pieniężnej rozpoczętej przez Fed w 2015 roku, gdyż będący rezultatem tego procesu ewentualny upadek wielu takich firm może być wykorzystywany jako argument zarówno „za”, jak i „przeciw” zacieśnianiu monetarnemu.

W ostatnich latach zjawisko „zombifikacji” gospodarki zostało zauważone w publikacjach ważnych instytucji finansowych, takich jak na przykład Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) czy Bank Anglii. Warto zatem przybliżyć tę tematykę również polskiemu czytelnikowi, co wydaje się istotne zwłaszcza w kontekście utrzymywania bardzo niskich stóp procentowych przez polską Radę Polityki Pieniężnej[2].

Pełna wersja artykułu do pobrania w formacie PDF

 

[1] O negatywnych skutkach luźnej polityki pieniężnej traktują między innymi White (2012) i Rzońca (2014).

[2] Niniejszy artykuł z powodu ograniczonej objętości nie obejmuje analizy występowania zjawiska firm zombie w Polsce. Wydaje się, że ze względu na stosunkowo konserwatywną politykę pieniężną prowadzoną w III RP po doświadczeniach hiperinflacji, sprawny nadzór bankowy oraz unijne ograniczenia w stosowaniu pomocy publicznej w polskiej gospodarce jak na razie nie występuje na dużą skalę taki typ firm zombie jak w innych gospodarkach. Inne przyczyny tego stanu rzeczy można znaleźć w Raporcie o stabilności systemu finansowego (NBP, 2018, 61–65), w którym stwierdzono, że „zagrożenie wystąpienia zjawisk evergreening i zombie lending może być w Polsce mniejsze niż w wielu krajach europejskich” (NBP, 2018, 63).

Źródło ilustracji: Adobestock

Kategorie
Teksty Teoria ekonomii Teoria firmy

Czytaj również

Jeon-Kim_Konglomeraty-a-kalkulacja-ekonomiczna.jpg

Teoria firmy

Jeon, Kim: Konglomeraty a kalkulacja ekonomiczna

Dlaczego jest tak dużo konglomeratów w gospodarkach rozwijających się?

Boudreaux_Pośrednik-pełni-ważną-funkcję-ekonomiczną.jpeg

Struktura produkcji

Boudreaux: Pośrednik pełni ważną funkcję ekonomiczną

Taktyka informowania o „pozbyciu się pośrednika” jest często wykorzystywana w reklamie przez sprzedawców detalicznych....

Rapka_Czy-istnieje-granica-rozmiarów-korporacji.jpg

Teoria firmy

Bylund: Czy istnieje granica rozmiarów korporacji?

Wielu uważa, że konkurencja rynkowa prowadzi do powstawania monopoli. Czyżby?

Rapka_Przegląd-austriackich-teorii-firmy.jpg

Teoria firmy

Rapka: Przegląd austriackich teorii firmy

Dlaczego na rynku powstają firmy? Wbrew pozorom nie jest to pytanie, na które odpowiedź jest bardzo prosta.


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.