KRS: 0000174572
Powrót
Bankowość centralna

Fuller: Mises o bankowości opartej na pełnej rezerwie

1
Edward W. Fuller
Przeczytanie zajmie 11 min
Fuller_Mises-o-bankowości-opartej-na-pełnej-rezerwie.jpg
Pobierz w wersji
PDF

Autor: Edward W. Fuller
Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Przemysław Rapka
Wersja PDF

Ekonomiści spierają się co do tego, czy Mises był zwolennikiem wolnej bankowości, czy bankowości opartej na pełnej rezerwie. Ta debata jest istotna. Mises twierdzi, że ekspansję kredytową „można uznać za najpoważniejszy problem ekonomiczny naszych czasów[1]”. Mając na uwadze to stwierdzenie, musiał uważać rozwiązanie tego problemu za cel najwyżej wagi. Zwolennicy wolnej bankowości upierają się, że według Misesa rozwiązaniem była wolna bankowość. W rzeczywistości Mises opowiadał się za bankowością opartą na 100-procentowej rezerwie.

14 czerwca 1912 roku Mises opublikował swoją donośną pracę Teoria pieniądza i kredytu. W tej książce Mises pokazuje, że bankowość oparta na rezerwie cząstkowej skutkuje czterema poważnymi konsekwencjami:

1. Rezerwa cząstkowa wywołuje inflację cenową.

2. Rezerwa cząstkowa skutkuje redystrybucją majątku.

3. Rezerwa cząstkowa odpowiada za paniki w systemie bankowym.

4. Rezerwa cząstkowa powoduje cykle koniunkturalne.

Mises opowiadał się za prawnym zakazem stosowania rezerwy cząstkowej w Teorii pieniądza i kredytu. Konkretnie proponował rozwiązania legislacyjne będące rozciągnięciem Ustawy Peela z 1844 roku na depozyty. Ten „zakaz legislacyjny” ustanowiłby rygor 100-procentowej rezerwy dla wszystkich przyszłych banknotów i depozytów.

Środki fiducjarne nieznacznie tylko różnią się od pieniądza; [...] Dlatego też powinny one logicznie podlegać tym samym zasadom, które ustanowiono odnośnie właściwego pieniądza; również w ich przypadku powinno podejmować się starania, żeby w jak największym stopniu wyeliminować wpływ człowieka na współczynnik wymiany między pieniądzem a innymi dobrami ekonomicznymi [...]. Jest teraz oczywiste, że jedyny sposób na usunięcie ludzkiego wpływu na system kredytowy to wstrzymanie wszelkiej emisji środków fiducjarnych. Podstawową koncepcję wyrażoną w ustawie Peela powinno się raz jeszcze wyrazić i bardziej kompletnie wprowadzić w życie niż w Anglii swego czasu poprzez uwzględnienie w ramach zakazu prawnego emisji kredytu w postaci bilansów bankowych.[2]

W 1913 roku Mises opublikował artykuł pod tytułem The general rise in prices in the light of economic theory. To był jego pierwszy ważniejszy artykuł poświęcony pieniądzowi i bankowości wydany od czasu Teorii pieniądza i kredytu. Pisze w nim tak:

Jak tłumaczyłem (w Teorii pieniądza i kredytu — przyp. E. Fuller), rozwój środków fiducjarnych stanowi poważne zagrożenie dla przyszłości indywidualistycznego zorganizowania gospodarki; jeśli legislacja nie ustanowi jakiś barier dla ekspansji, to z łatwością może dojść do nieograniczonej inflacji, której niszczycielskie efekty są wręcz niewyobrażalne. Nawet jeśli zignorujemy to, póki co, jeszcze nie bezpośrednie zagrożenie, to wciąż istnieje ryzyko wynikające z samej natury środków fiducjarnych [...]. Byłoby pożądanym zatrzymanie sztucznej ekspansji środków fiducjarnych. Nie tylko spowolniłoby to stopę dewaluacji (stopę inflacji — przyp. E. Fuller), ale również byłoby najlepszym sposobem na zapobieganie kryzysom gospodarczym.[3]

Mises przedstawia trzy ważne twierdzenia w tym niezauważanym fragmencie. Po pierwsze, Mises uważa bankowość opartą na rezerwie cząstkowej za poważne zagrożenie dla kapitalizmu. To twierdzenie pojawia się we wszystkich jego pracach o pieniądzu i bankowości na przestrzeni pięciu dekad. Po drugie, Mises uważa, że „legislatura” powinna „zakończyć” działalność bankowości opartej na rezerwie cząstkowej. Innymi słowy, domagał się ograniczenia rezerwy cząstkowej przez prawo. Po trzecie, stwierdza, że zakończenie funkcjonowania rezerwy cząstkowej powstrzyma cykle koniunkturalne.

Niemcy i Austria doświadczyły hiperinflacji po pierwszej wojnie światowej. W 1923 roku Mises został poproszony o sporządzenie analizy eksperckiej poświęconej stabilizacji monetarnej. Jego raport został zatytułowany Stabilization of monetary unit — From viewpoint of the theory. Podobnie jak w Teorii pieniądza i kredytu jego propozycja opierała się na Ustawie Peela.

Kamieniem węgielnym tymczasowego nowego systemu monetarnego musi być absolutny zakaz emisji dodatkowych banknotów, które nie mają w całości pokrycia w złocie [...]. Ekspansja ponad ten maksymalny pułap jest absolutnie niedopuszczalna, bez względu na okoliczności [...]. Jak można się domyślić, to oznacza uznanie myśli przewodniej Ustawy Bankowej Peela.[4]

W 1928 roku Mises napisał obszerną pracę zatytułowaną Monetary stabilization and cyclical policy. Podobnie jak Teoria pieniądza i kredytu również ta praca zaleca zakazanie funkcjonowania rezerwy cząstkowej poprzez rozszerzenie Ustawy Peela na depozyty banku. Co więcej, Mises argumentuje, że eliminacja cykli koniunkturalnych jest konieczna, a bankowość funkcjonująca w oparciu o 100-procentową rezerwę wystarczy do zapobieżenia niszczycielskim kryzysom i nadmiernym ożywieniom.

Absolutnie podstawowym założeniem jakiejkolwiek polityki antycyklicznej niezależnie od tego, jak skromny stawiamy sobie cel, jest rezygnacja ze wszelkich prób zaniżania stopy procentowej przez banki poniżej stopy, jaka ustala się na rynku. Oznacza to powrót do teorii szkoły walutowej, która dążyła do ograniczenia wszelkiej przyszłej ekspansji kredytu cyrkulacyjnego, a przez to dalszej kreacji wszelkich środków fiducjarnych. [...] Oznacza to realizację nowego programu opartego na starej teorii Szkoły Walutowej, ale rozszerzonego w świetle obecnego stanu wiedzy na środki fiducjarne emitowane w formie depozytów bankowych [...]. To oznaczałoby całkowitą zmianę legislacji banku centralnego. Banki emisyjne musiałyby powrócić do zasad wprowadzonych przez Ustawę Peela, dodatkowo zapewniając pokrycie środków płatnych na żądanie [...]. Taka zmiana nakierowałaby politykę antycykliczną na eliminację kryzysów gospodarczych.[5]

Szkoła chicagowska powstała na początku lat 30. XX wieku wraz z Planem Chicagowskim[6]. Plan Chicagowski został opracowany przez grupę ekonomistów z Uniwersytetu w Chicago: Henry’ego C. Simonsa, Franka Knighta, Lloyda Mintsa, Aarona Directora, Henry’ego Schultza, Paula H. Douglasa, Garfielda V. Coxa i Alberta G. Harta. Plan Chicagowski miał na celu zreformowanie bankowości poprzez wprowadzenie prawnego wymogu utrzymywania 100-procentowej rezerwy. Zaproponował „zakaz bankowości depozytowej funkcjonującej w oparciu o regułę rezerwy cząstkowej”[7]. Irving Fisher był najbardziej zagorzałym zwolennikiem i twórcą Planu Chicagowskiego mającego narzucić 100-procentową rezerwę, a ponad 230 innych ekonomistów amerykańskich ostatecznie poparło tę propozycję[8]. Krótko mówiąc, szkoła chicagowska wywodzi się z ruchu poparcia dla 100-procentowej rezerwy[9].

Albert G. Hart pomógł przygotować Plan Chicagowski i napisał artykuł w 1935 roku zatytułowany The „Chicago Plan” of banking reform. W przypisie na pierwszej stronie Hart odnosi się do Monetary stabilization and cyclical policy Misesa i zauważa, że Mises popiera 100-procentową rezerwę[10]. Co więcej, Hart przypisuje to spostrzeżenie Hayekowi, co oznacza, że Hayek też uważał Misesa za zwolennika 100-procentowej rezerwy. W swojej książce 100% Money Fisher zawarł spis prac odnoszących się do bankowości funkcjonującej w oparciu o 100-procentową rezerwę. Fisher odnosi się tam do Teorii pieniądza i kredytu oraz Monetary stability and cyclical policy[11]. To wszystko wskazuje, że w latach 30. XX wieku ekonomiści popierający 100-procentową rezerwę uznawali Misesa za zwolennika pełnej rezerwy w bankowości.

Mises wspierał plan wdrożenia pełnej rezerwy w bankowości jako rozwiązania problemów z pieniądzem powstałych po drugiej wojnie światowej. W 1944 roku napisał monografię pod tytułem A noninflationary proposal for postwar monetary reconstruction. Nawoływał do ustanowienia systemu monetarnego uwzględniającego bankowość funkcjonującą w oparciu o pełną rezerwę: „reforma musi uwzględniać wprowadzenie rygorystycznego wymogu 100-procentowej rezerwy”[12]. W zasadzie twierdził, że 100-procentowa rezerwa jest jedynym możliwym do zrealizowania rozwiązaniem: „Zwodnicze są oczekiwania, że jakiekolwiek inne działanie niż wprowadzenie 100-procentowej rezerwy może zadziałać w powojennej sytuacji”[13].

Eliminacja cykli koniunkturalnych jest najważniejszym zadaniem dla Misesa: „Propozycja 100-procentowej rezerwy, jak przedstawiona powyżej, ma na celu zapobieżenie ekspansji kredytu [...]. Konieczna jest eliminacja cykli koniunkturalnych. To nie stabilność cen czy stabilność trendu działalności gospodarczej są konieczne”[14]. Mises chciał wyeliminować cykl koniunkturalny i opowiadał się za wymogiem 100-procentowej rezerwy, aby zrealizować ten cel.

W Ludzkim Działaniu Mises twierdził, że cykl koniunkturalny nie może wystąpić bez bankowości funkcjonującej w oparciu o rezerwę cząstkową: „boom nie mógłby się pojawić, gdyby nie nastąpiła ekspansja kredytowa”[15]. Powtarza dalej, że „dobra koniunktura jest zawsze wynikiem ekspansji kredytowej, bez której by się ona nie pojawiła i nie utrzymywała”. Podsumowuje mówiąc, „[j]eżeli bank nie zwiększa kredytu fiducjarnego za pomocą emisji dodatkowych fiducjarnych środków płatniczych (w postaci banknotów albo pieniądza bezgotówkowego), to może wywoływać boomu [...]”[16].

Zwolennicy wolnej bankowości często zaprzeczają, że bankowość oparta na rezerwie cząstkowej jest ze swej istotny niestabilna[17]. Mises jednak w Ludzkim Działaniu podkreśla niestabilność bankowości opartej na rezerwie cząstkowej: „Na tym polega istota lub zasadniczy mankament procederu emitowania fiducjarnych środków płatniczych i przyznawania kredytu fiducjarnego”[18]. Jak mówi: „Nie można zapominać, że każdy bank emitujący fiducjarne środki płatnicze jest w dość ryzykownej sytuacji”[19]. Mises twierdził, że bankowość oparta na rezerwie cząstkowej jest ze swej istotny niestabilna i przeczy to stanowisku zwolenników wolnej bankowości.

Zwolennicy wolnej bankowości twierdzą, że bankowość oparta na rezerwie cząstkowej nie spowoduje cyklu koniunkturalnego w gospodarce[20], ale Mises nie zgadza się z tym. Twierdzi, że w gospodarce z bankowością opartą na rezerwie cząstkowej zawsze będą obecne cykle koniunkturalne: „Pojęcie «normalnej» ekspansji kredytowej jest absurdem. Dodatkowa emisja środków płatniczych, bez względu na jej wielkość, zawsze wywołuje zmian w strukturze cen, które są przedmiotem teorii cykli koniunkturalnego”[21]. Stwierdza wprost, że „ekspansja kredytowa zawsze musi wywołać boom”[22].

Zwolennicy wolnej bankowości twierdzą, że to bankowość centralna odpowiada za cykle koniunkturalne, nie bankowość oparta na rezerwie cząstkowej[23]. Mises jednak nie podzielał tego poglądu. Jak stwierdził w swojej pracy z 1951 roku, „Żaden boom nie jest możliwy bez ekspansji kredytowej”[24]. Kładzie on jednak nacisk na to, że ekspansja jest prowadzona przez banki, a nie bank centralny: „Aby wyeliminować kryzysy, trzeba wyeliminować poprzedzające je nadmierne ożywienie i ekspansję kredytową”[25]. Pisze dalej, „nadmierne ożywienie, które jest przyczyną recesji nie mogłoby zaistnieć, gdyby banki nie rozszerzały akcji kredytowej. Dlatego można dojść do wniosku, że rozwiązanie jest proste — należy powstrzymać banki przed zwiększaniem ekspansji kredytowej”[26]. Mises obwinia za cykle bankowość opartą na rezerwie cząstkowej, nie bank centralny. W przeciwieństwie do zwolenników wolnej bankowości Mises twierdzi, że wszelka bankowość oparta na rezerwie cząstkowej wywołuje cykle koniunkturalne, nieważne czy z bankiem centralnym, czy nie. W 1952 roku Mises napisał dodatek do Teorii pieniądza i kredytu. Opowiadał się w nim za tą samą polityką, jak w 1912 roku. Konkretnie Mises postulował wymaganie od banków utrzymywanie 100-procentowej rezerwy na rzecz przyszłych banknotów i depozytów.

Żadnemu bankowi nie można pozwolić na zwiększanie ilości depozytów czekowych ani bilansowanie takich depozytów jakiegokolwiek klienta, niezależnie czy jest on prywatnym obywatelem, czy skarbem państwa, w inny sposób niż poprzez otrzymanie od społeczeństwa depozytów gotówkowych w banknotach będących prawnymi środkami płatniczymi lub otrzymanie czeków płatnych przez inny bank krajowy poddany tym samym ograniczeniom.[27]

Mises wygłosił w 1952 roku serię wykładów zatytułowaną Marksizm zdemaskowany. W trakcie tych wykładów określił bankowość opartą na rezerwie cząstkowej „problematyczną działalnością”[28]. Ten wykład dobitnie pokazuje, że Mises był zwolennikiem bankowości opartej na stuprocentowej rezerwie:

[N]ie należy prowadzić ekspansji kredytowej w przyszłości. W przyszłości nie powinno się emitować dodatkowych banknotów ani przydzielać dodatkowych kredytów na rachunkach płatnych na żądanie, jeśli te banknoty i kredyty nie będą miały stuprocentowego pokrycia w pieniądzu. Na tym polega plan rezerwy stuprocentowej. [...] nie chcę ekspansji kredytowej![29]

 

[1] Ludwig von Mises, Marksizm zdemaskowany. Od iluzji do klęski [w:] Marksizm. Krytyka, red. Marcin Zieliński, Instytut Ludwiga von Misesa, Wrocław 2016, s. 143.

[2] Ludwig von Mises, Teoria pieniądza i kredytu, Fijorr Publishing, Warszawa 2012, s. 353-354.

[3] Ludwig von Mises, The general rise in prices in the light of economic theory [w:] Selected writings of Ludwig von Mises, vol. I, Liberty Fund, Indianapolis 2012, s. 131-155.

[4] Ludwig von Mises, On manipulation of Money and Credit, Liberty Fund, Indianapolis 2011, s. 39-40.

[5] Ibidem, s. 148-149.

[6] Według Lloyda Mintsa „Szkoła chicagowska formalnie powstała w listopadzie 1933 roku, gdy kilku pracowników naukowych podpisało traktat Reforma bankowa i walutowa. Cytat za: R. D. Peterson, R. J. Phillips, In Memoriam: Lloyd Mints, 1888-1989: Pioneer Monetary Economist, The American Economist vol. 35, no. 1, 1991, s. 80.

[7] Banking and Currency Reform, Research in the History of Economic Thought and Methodology, Archival Supplement 4, JAI Press, Greenwich 1994, s. 31-40.

[8] Irving Fisher, A Program for Monetary Reform, Nieopublikowany tekst, 1939.

[9] Jak pisze Ross B. Emmett, „Jeśli istniała świadomie «Szkoła Chicagowska», to jej początkiem było opublikowanie w 1932 roku «Planu Chicagowskiego». The Chicago Tradition in Economics, 1892-1945, Routledge, Nowy Jork 2002, s. ix.

[10] Hart A. G., The Chicago Plan of Banking Reform, The Review of Economic Studies vol. 2, no. 2, 1935, s. 105, przyp. 3.

[11] Fisher Irving, 100% Money, Adelphi Company, Nowy Jork 1936, s. 221.

[12] Ludwig von Mises, A noninflationary proposal for postwar monetary reconstruction [w:] Selected Writings of Ludwig von Mises vol. 3, Liberty Fund, Indianapolis 2000, s. 105.

[13] Ibidem, s. 108.

[14] Ibidem, s. 107.

[15] Ludwig von Mises, Ludzkie Działanie, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa 2011, s. 470.

[16] Ibidem, s. 671, przyp. 5.

[17] Chociażby Selgin twierdzi, że „bankowość oparta na rezerwie cząstkowej nie jest koniecznie wrażliwa bądź niestabilna”.

George Selgin, Bank deregulation and monetary order, Routledge, Nowy Jork 1996, s. 207.

[18] Ludwig von Mises, Ludzkie Działanie, op. cit., s. 374.

[19] Ibidem, s. 380.

[20] Jak piszą George Selgin i Lawrence White: „Nie zgadzamy się z tym, że zwiększenie ilości środków fiducjarnych przy równoczesnym zwiększeniu popytu na trzymanie środków fiducjarnych prowadzi do nierównowagi lub wprawia w ruch cykl koniunkturalny w ujęciu austriackim”.

George Selgin, Lawrence White, W obronie środków fiducjarnych: Nie jesteśmy dewo (lucjonistami), jesteśmy uczniami Misesa!,

storage/files/articles/2020/01/selgin-white-w-obronie-srodkow-fiducjarnych.pdf,

dostęp: 25.09.19, s. 25.

[21] Ludwig von Mises, Ludzkie Działanie, op. cit., s. 376.

[22] Ibidem, s. 470.

[23] Selgin w momencie 30:20 w mówi, „dlaczego istnieją cykle koniunkturalne? Istnieją głównie z powodu banków centralnych”. Kontynuuje w 31:30, „bankowość oparta na rezerwie cząstkowej nie odpowiada za błędne inwestycje, a jest kluczowa dla uniknięcia sytuacji niedoinwestowania”.

https://reason.com/video/fractional-reserve-banking-murphy-selgin/

[24] Ludwig von Mises, The free market and it’s enemies: pseudo-science, socialism and inflation, Foundation of Economic Education, Nowy Jork 1951, s. 76.

[25] Ibidem, s. 65.

[26] Ibidem, s. 67.

[27] Ludwig von Mises, Teoria pieniądza i kredytu, op. cit., s. 389-390.

[28] Ludwig von Mises,  Marksizm zdemaskowany, op. cit., s. 143.

[29] Ludwig von Mises,  Marksizm zdemaskowany, op. cit., s. 153

Źródło ilustracji: Pixabay.com

Kategorie
Bankowość Bankowość centralna Teksty Tłumaczenia Wolna bankowość

Czytaj również

Rapka_Czy-bank-centralny-kontroluje-stopy-procentowe.jpg

Stopa procentowa

Rapka: Czy bank centralny kontroluje stopy procentowe?

Nie jest łatwo zrozumieć politykę monetarną...

Lacalle_Kontrola-krzywej-dochodowości-–-bańki-inwestycyjne-i-stagnacja.jpg

Dług publiczny

Lacalle: Kontrola krzywej dochodowości – bańki inwestycyjne i stagnacja

Banki centralne krajów rozwiniętych znalazły się w pułapce własnej polityki.

Huerta-de-Soto_Ekonomiczne-następstwa-pandemii-ujęcie-austriackie.jpg

Interwencjonizm

Huerta de Soto: Ekonomiczne następstwa pandemii - ujęcie austriackie

Jaki jest i będzie wpływ pandemii na strukturę gospodarki?

Shostak_Jak-pieniądz-znika-w-systemie-bankowości-z-rezerwą-cząstkową.jpg

Bankowość centralna

Hogan: Czy Fed płaci bankom, żeby nie pożyczały pieniędzy?

Niektóre skutki odsetek od nadmiernych rezerw były inne, niż się spodziewano.


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Komentarze 1
Arnold Buzdygan

Jaką niby rezerwę w złocie miały muszelki Kauri, które były udanymi pieniędzmi przez ponad 4 tys. lat na ogromnym obszarze?

Odpowiedz

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.