Rothbard: Podróż do Polski
Jeden z tygodni marca 1986 roku spędziłem niezwykle ciekawie, uczestnicząc w konferencji, która odbywała się w hotelu w Mrągowie na pojezierzu w północnej części Polski (dawniejszych Prusach Wschodnich). Konferencja, a właściwie sympozjum poświęcone szerokiemu wachlarzowi zagadnień ujętych w tytule „Ekonomia a przemiany społeczne”, została zorganizowana przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jej sponsorem była grupa angielskich naukowców o przekonaniach konserwatywnych i wolnorynkowych.
Rothbard: Richard Cantillon - ojciec współczesnej ekonomii
Większość ludzi — zarówno ekonomistów, jak i laików — uważa, że ekonomia zrodziła się w głowie Adama Smitha pod koniec osiemnastego wieku. Obecnie wiemy jednakże, że jest to nieprawdą, ponieważ współczesna myśl ekonomiczna, tzn. analiza skupiająca się na objaśnianiu gospodarki rynkowej, rozwinęła się we Francji — a nie w Wielkiej Brytanii — pół wieku przed napisaniem Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów przez Smitha. Co więcej, francuscy pisarze pomimo swej różnorodności, powinni być zapisani w historii nie jako protoplaści Ricarda, lecz jako preaustriacy, to znaczy jako prekursorzy podejścia indywidualistycznego, mikroekonomicznego, i dedukcyjnego oraz opartego na wartości subiektywnej, zapoczątkowanego w Wiedniu w 1870 r.
Rothbard: Ekonomia Kalwina i kalwinizmu
Wiele poglądów Kalwina na tematy społeczne i ekonomiczne było podobnych do tego, co mówił Luter. Kalwin miał jednak inne zdanie w dwóch ważnych kwestiach — lichwy i idei "powołania".
Rothbard: Kopernik i ilościowa teoria pieniądza
W toku swego wywodu Kopernik jako pierwszy wysunął spójną „ilościową teorię pieniądza”, która głosi, że ceny zależą bezpośrednio od podaży pieniądza. Zrobił to 30 lat przed Azpilcueta Navarrus i bez wiedzy na temat inflacyjnych efektów napływu kruszcu z Nowego Świata, który mógłby skłaniać go do takich wniosków.
Rothbard: Neomerkantylizm
Pośród grup interesu, które używają polityki do represjonowania i grabienia reszty ludności, protekcjoniści zasłużenie zajmują czołowe miejsce. Najwyższy czas raz na zawsze pozbyć się tych pasożytów i potraktować ich z zasłużonym brakiem szacunku.
Rothbard: Merkantylizm w Anglii
W szesnastym wieku Anglia rozpoczęła szybki marsz ku swej ekonomicznej i przemysłowej potędze. Jednak angielska monarchia niezamierzenie robiła co tylko było w jej mocy, by za pomocą merkantylistycznych regulacji skrępować ten rozwój.
Rothbard: Anatomia Państwa
Czym jest Państwo? Jak funkcjonuje i na jakich fundamentach się opiera? Dzięki czemu oraz na jakie sposoby rozrasta się Państwo? Jaka jest rola intelektualistów we wspieraniu Państwa? Na te i inne pytania odpowiada profesor Rothbard.
Rothbard: Tajemniczy Fed
Murray Rothbard analizuje, skąd bierze się powszechna estyma, jaką darzeni są szefowie Rezerwy Federalnej. Czy chodzi o charyzmę? A może o wiedzę?
Rothbard: Alan Greenspan - raport mniejszości
O Greenspanie mówi się jako o zwolenniku wolnego rynku i filozofii Ayn Rand. Jego kariera dowodzi jednak, że Greenspan jest konserwatywnym Keynesistą i typowym przedstawicielem establishmentu.
Rothbard: Nieuznawanie długu publicznego
Dług publiczny należy traktować inaczej niż dług prywatny. Przy prywatnych transakcjach trzeba chronić wierzycieli przed nieuczciwymi dłużnikami. Najlepszym zaś rozwiązaniem problemu długu publicznego jest odmowa jego spłaty. Takie postępowanie jest chwalebną częścią amerykańskiej tradycji, którą warto kontynuować.
Rothbard: Notatka o ekonomii matematycznej
Stykając się z dżunglą ekonomii matematycznej, czytelnik powinien zignorować kłębowisko równań i przyjrzeć się założeniom, na jakich się opierają. Te założenia są niezmiennie: nieliczne, proste, błędne.
Rothbard: Dlaczego istnieją cykle koniunkturalne?
Teoria Misesa, tak jak kiedyś teoria klasyków, została odrzucona przez badaczy głównie z jednego powodu: Mises przyczynę cykli upatruje w interwencjach w wolny rynek, podczas gdy wszyscy inni badacze uważają, że cykl jest nieodwołalnie związany z systemem kapitalistycznym.
Rothbard: Uczony ekstremista - Juan de Mariana
Juan de Mariana był hiszpańskim scholastykiem. Z powodu swoich poglądów politycznych i wierności wyznawanym zasadom przylgnęła do niego łatka "ekstremisty". Mariana zasłynął rozwinięciem teorii tyranii oraz analizą procesu psucia pieniądza. Nie kryl także, jakie wnioski płyną z jego teorii dla oceny bieżących działań politycznych, co sprowadzało na niego niemałe kłopoty.
Rothbard: Hayek i Nagroda Nobla
F. A. Hayek zasługuje całkowicie nie tylko na Nagrodę Nobla, ale również na każde inne wyróżnienie, którym moglibyśmy go uhonorować. Jednak najlepszym hołdem dla prac zarówno Misesa, jak i Hayeka, będzie z pewnością nasz wysiłek włożony w ograniczanie zakusów rządu i popieranie wolnego, niezależnego społeczeństwa.
Rothbard: Inne spojrzenie na spiskową teorię dziejów
Zdarza się, że ktoś podejmuje się krytycznej analizy dotyczącej tego, kim są ludzie u władzy, starając się przy tym przeniknąć ich interesy polityczne i ekonomiczne. Związani z establishmentem liberałowie i konserwatyści (a często i libertarianie) określają te starania mianem „spiskowej teorii dziejów”, „paranoi”, „determinizmu ekonomicznego”, a nawet „marksizmu”. Te oszczercze etykietki przykleja się każdemu, kto dokonuje takiej analizy, bez względu na to, w której części spektrum poglądów ekonomicznych się on znajduje.
Rothbard: Relacje międzyludzkie: agresja a własność
Omawialiśmy dotychczas wolne społeczeństwo, społeczeństwo oparte na pokojowej współpracy i dobrowolnych relacjach międzyludzkich. Istnieje jednak inny, przeciwstawny rodzaj relacji interpersonalnych: użycie przemocy i agresji przez jednego człowieka wobec drugiego. Przez przemoc rozumiemy akt naruszenia własności należącej do innej osoby, która nie wyraziła na to zgody. Agresja może być wymierzona we własność ciała (jak to się dzieje w przypadku napaści cielesnej) lub dóbr materialnych (w przypadku kradzieży i wtargnięcia na czyjąś posiadłość). W każdym z tych przypadków, napastnik narzuca swoją wolę – pozbawia innego człowieka wolności działania i ogranicza jego naturalne prawo do samoposiadania.
Rothbard: Relacje międzyosobowe — dobrowolna wymiana
Jeśli ktoś chce w pełni zrozumieć, jak wiele zawdzięczamy wymianie, niech pomyśli, co by się stało, gdyby w dzisiejszych czasach nagle zabroniono dokonywać wymiany czegokolwiek z kimkolwiek. Każdy zostałby zmuszony produkować wszystkie dobra i świadczyć wszystkie usługi sam sobie. Nie trudno sobie wyobrazić chaos, jaki by nastał w rezultacie – znaczną część ludzkiej rasy czekałaby śmierć z głodu, a pozostałych powrót do prymitywnych metod przetrwania.
Rothbard: Robinsonowska filozofia społeczna
Jednym z najczęściej wyśmiewanych modeli klasycznej ekonomii jest „ekonomia Robinsona Crusoe” – analiza sytuacji człowieka odizolowanego od innych, który samotnie musi sobie radzić z naturą. Tymczasem ten na pozór „nierealistyczny” model jest bardzo ważny, a wręcz niezastąpiony. Abstrahując w początkowej fazie od relacji interpersonalnych, uzyskujemy przejrzysty obraz przy analizie tego, w jaki sposób człowiek próbuje sobie radzić sobie z naturą. Co więcej, wnioski, jakie płyną z analizy „człowiek wobec natury” można rozwinąć i zastosować do „rzeczywistego świata”.
Rothbard: Notatka na temat katolicyzmu, protestantyzmu i kapitalizmu
W ciągu ostatnich kilku lat grupa badaczy (z których większość można nazwać „prawicowymi katolikami”) podjęła się rewizji powszechnych opinii na temat narodzin ekonomii i kapitalizmu, według których leseferystyczna myśl ekonomiczna i wolnorynkowa polityka gospodarcza, dzięki którym nastąpił rozwój kapitalizmu, powstały wskutek zrzucenia kajdan średniowiecznego katolicyzmu.
Internetowa Biblioteka Ekonomiczna
Murray Rothbard: Co rząd zrobił z naszym pieniądzem?
Wersja online eseju z książki "Złoto, banki, ludzie - krótka historia pieniądza" wydawnictwa Fijorr Publishing.
