Autor: Bonawentura Lach
Pełna wersja w formacie PDF
Publikujemy kolejną pracę dyplomową nawiązującą do szkoły austriackiej – jest to praca licencjacka napisana na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisława Czai
Wstęp
Ekonomia, jako nauka o ludzkim działaniu, musi na wstępnie swych rozważań pochylić się nad pojęciem samego działania. W tym celu pomocne jest scharakteryzowanie cech je konstytuujących oraz wskazanie, jakie przejawy aktywności (czy to ludzkiej, zwierzęcej, czy jeszcze innego królestwa) do kategorii działania się nie zaliczają. Należy również skupić się na rozróżnieniu pomiędzy działaniem a zachowywaniem; odpowiedzieć na pytanie czy są to kategorie tożsame, a jeśli nie to jaka jest ich wzajemna zależność. Innymi słowy: czy jedna kategoria zawiera się w drugiej, czy mają one jedynie jakąś część wspólną, czy może są całkowicie rozłączne.
Kolejną istotną kwestią jest poruszenie zagadnienia racjonalności. Scharakteryzowanie stosunku pomiędzy rozważaniami ekonomicznymi, a zagadnieniem racjonalności pozwala odpowiedzieć na pytanie: gdzie ma granice obszar kompetencji ekonomii. Odpowiedź ta jest różna w zależności od tego, którą gałąź (część) ekonomii rozpatrujemy. Wynika to z zawierającego się w założeniach danej gałęzi, stosunku pomiędzy aktem działania a jego racjonalnością. Zależnie od tego czy przyjąć, iż ludzkie działanie jest racjonalne w pełni, tylko czasem, czy jeszcze w innej kategorii przypadków, ekonomia badać będzie wszystkie działania, lub tylko część z nich. Część zależną od obszaru zainteresowania poszczególnej gałęzi.
Podobnie, jak podczas rozważań zagadnienia samego działania, tak również podczas rozważań na temat racjonalności badawczo użyteczne jest zdefiniowanie granic racjonalności i nieracjonalności. Pozwoli to odpowiedzieć na pytanie o wzajemną zależność pomiędzy tymi kategoriami. Tym samym da odpowiedź na pytanie, czy racjonalność może być postrzegana tylko w sposób zero-jedynkowy, czy też pewne działania mogą być określane jako racjonalne po części, a jeśli tak, to jak rozmiar tej części w stosunku do części nieracjonalnej wpływa na znajdowanie się danego działania w obszarze zainteresowania tej czy innej gałęzi ekonomii.
Niniejsza praca ma na celu przedstawienie różnic pomiędzy kategoriami takimi jak: działanie/zachowywanie oraz racjonalność/nieracjonalność, postrzeganymi z trzech perspektyw. Kategorie te zostaną rozpatrzone z punktu widzenia prakseologii, która stanowi naukę-matkę ekonomii, z punktu widzenia Szkoły Austriackiej, oraz z punktu widzenia szeroko rozumianej „ekonomii głównego nurtu”.
Rozdział pierwszy poświęcony zostanie zatem próbie zdefiniowania kategorii działania w postrzeganiu wyżej wspomnianych dziedzin. Uwaga będzie poświęcona szukaniu zarówno różnic pomiędzy spojrzeniami, jak i punktów wspólnych. W zakresie koniecznym pozostanie również poruszona kwestia zasadności wyodrębnienia w niniejszej pracy każdej z branych pod rozwagę perspektyw. W rozdziale drugim rozważania dotyczyć będą prób scharakteryzowania różnic w definiowaniu racjonalności. Poruszony będzie aspekt z jednej strony zakresu kategorii racjonalności, z drugiej podstaw takiego bądź innego podejścia. Kilka słów zostanie również powiedziane w kwestii wpływu danego sposobu definiowania racjonalności na tworzenie teorii ekonomicznej. Ostatni rozdział poświęcony będzie próbie postawienia sugestii, jak przyjęcie danego sposobu definiowania racjonalności może wpłynąć na rzeczywistość gospodarczą ze szczególnym uwzględnieniem jego wpływu na kształtowanie się środków politycznych oraz tworzenie teorii ekonomicznych.
Rozważania będą prowadzone w oparciu o literaturę przedmiotu. Na podstawie fragmentów dotyczących poruszanych tu zagadnień, oraz logicznych implikacji z nich wynikających, sformułowane zostaną wnioski dotyczące zarówno różnic, jak i punktów wspólnych wyróżnianych w tej pracy podejść. Pozycjami, które posłużą za fundament poniższych rozważań będą główne traktaty wywodzące się z prakseologii oraz Ekonomii Austriackiej. Ekonomia głównego nurtu, z racji na bycie monolitem bardziej różnorodnym, nie pozwala na określenie, które z jej traktatów są głównymi, toteż literatura z niej zaczerpnięta zostanie na podstawie doboru źródeł najlepiej odpowiadających na stawiane w poniższej pracy pytania.
Praca z uwagi na swój wysoce teoretyczny charakter, będzie poruszać zagadnienia, które wciąż żywo wpływają na kształtowanie się otoczenia, w jakim podmioty gospodarcze muszą funkcjonować, pomimo że uwaga poświęcana jest im już od wielu wieków, a szczególnie przez ostatnie dwieście lat, kiedy to ekonomia została niezależną nauką, szukającą odpowiedzi na pytania stawiane przez otaczającą rzeczywistość. Zatem prowadzone w tejże pracy rozważania przyjmują charakter ponadczasowy i nie ulegający przedawnieniu. Nie oznacza ro jednak, iż w każdej chwili można wysunąć ostateczne wnioski, nie dające się w przyszłości rozbudować. Nie oznacza to również, że dyskusja na ten temat jest bezowocna i może być traktowana jako intelektualna „sztuka dla sztuki”, ponieważ wnioski z niej płynące w istotny sposób mogą wpływać na kształtowanie się otoczenia podmiotów gospodarczych, zwłaszcza na jego płaszczyźnie instytucjonalnej.
Pełna wersja: PDF
Źródło ilustracji: Adobe Stock
