Mises: Dlaczego napisałem "Ludzkie działanie"?
Przedstawienie całościowej analizy [procesów gospodarczych] jest zadaniem mojej książki "Ludzkie działanie – traktat o ekonomii". Jest to zwieńczenie studiów i badań całego życia, wynik doświadczeń zbieranych przez 50 lat. Obserwowałem działanie sił, które zmierzały nieuchronnie do unicestwienia rozwiniętej cywilizacji i bogactwa Europy. Pisząc tę książkę, chciałem wesprzeć starania naszych najwybitniejszych myślicieli, którzy chcą powstrzymać Amerykę od podążania tą drogą ku przepaści.
Lee: Dziękuję ci, silniku spalinowy, za oczyszczenie środowiska
Silnik spalinowy emituje oczywiście zanieczyszczenia – nie ma czegoś takiego, jak darmowy obiad. Jednak zanim zaczniemy coś krytykować ze względu na zbyt wysokie koszty, musimy się zastanowić nad tym, jakie są koszty alternatywnych rozwiązań. Gdy podejdziemy do tej kwestii poważnie, zauważymy, że pozytywny wpływ silnika na środowiska jest imponujący, emituje on bowiem mniej zanieczyszczeń niż zwierzęta, które zastępuje. Co więcej, urządzenia wykorzystujące silnik spalinowy emitują coraz mniej zanieczyszczeń. Oddajmy hołd silnikowi spalinowemu za jego wkład w czystsze i zdrowsze środowisko.
Machaj: Czy Chiny sterują polityką pienieżną?
Mity są nieodłączną częścią ludzkiego świata. Dotyczy to również rzeczywistości gospodarczej. Są wyśmienitym narzędziem zakłamywania rzeczywistości, zrzucania winy na metafizykę, czy też świat, który jest poza zasięgiem działań człowieka. W ostatnim czasie w polskich mediach, które podążają tutaj w ślad za amerykańskimi opowieściami, mogliśmy dostać mnóstwo ciekawych wywodów na temat rosnącej w Polsce oficjalnej inflacji. Nie zamierzam się rozwodzić na temat tego, że oficjalne wskaźniki inflacji są w Polsce zaniżane, o czym doskonale wie każdy, kto kupuje systematycznie żywność. Nie zamierzam dyskutować o tym, że inflacja jest wyższa niż się nam to wmawia, lecz o samych powodach inflacji.
Brewiak: Analiza cyklu koniunkturalnego według szkoły austriackiej w teorii i praktyce
Z przyjemnością prezentujemy pracę magisterską pana Macieja Brewiaka na temat austriackiej teorii cyklu koniunkturalnego.
Machaj: System rezerw cząstkowych a pusty pieniądz - co ważniejsze?
W środowisku szkoły austriackiej prowadzona jest dyskusja na temat tego, czy w systemie wolnorynkowym dopuszczalne byłoby istnienie rezerw cząstkowych. Czy na przykład w warunkach standardu złota dozwolone byłoby istnienie banków, czy też takich instytucji finansowych, które tworzyłyby depozyty na żądanie, lub podobne instrumenty, niepokryte w całości rezerwami kruszcowymi? Odstawiając jednak tę kwestię na bok, warto poruszyć podobny problem dotyczący istniejącego systemu bankowego opierającego się na częściowym pokryciu w papierowym pieniądzu.
Rothbard: Inne spojrzenie na spiskową teorię dziejów
Zdarza się, że ktoś podejmuje się krytycznej analizy dotyczącej tego, kim są ludzie u władzy, starając się przy tym przeniknąć ich interesy polityczne i ekonomiczne. Związani z establishmentem liberałowie i konserwatyści (a często i libertarianie) określają te starania mianem „spiskowej teorii dziejów”, „paranoi”, „determinizmu ekonomicznego”, a nawet „marksizmu”. Te oszczercze etykietki przykleja się każdemu, kto dokonuje takiej analizy, bez względu na to, w której części spektrum poglądów ekonomicznych się on znajduje.
Jabłecki: Komentarz do wystąpienia dr. Josefa Christla
Zwrócenie uwagi na szkołę austriacką, nie mówiąc już o publicznym przyznaniu się do inspiracji teoriami Misesa czy Hayeka, przez tak wysoko postawioną osobę jest wyjątkową rzadkością. Często wprawdzie zwraca się uwagę, że Alan Greenspan, były szef Fedu, sympatyzował z austriackimi koncepcjami dotyczącymi standardu złota, lecz miarą tej sympatii wydaje się być jedynie krótki esej napisany blisko 40 lat temu. Tymczasem dr Chrisl, przedstawiwszy skrótowo główne myśli twórców szkoły austriackiej, stwierdził jednoznacznie, że dziś jest ona bardziej aktualna niż kiedykolwiek.
Christl: Teoria sprawdzona w praktyce
Z ogromną przyjemnością prezentujemy Państwu polskie tłumaczenie przemówienia wygłoszonego 30 września 2005 roku przez dr. Josefa Christla, członka zarządu i dyrektora pionu analiz ekonomicznych Narodowego Banku Austrii, podczas pierwszej konferencji z cyklu Past, Present, and Policy: "International Financial Integration: The Role of Intermediaries" zorganizowanej przez Centre for Economic Policy Research.
Machaj: UE powinna wstąpić do strefy złotówkowej
Z debatą na temat przystąpienia Polski do strefy euro dzieje się coś dziwnego. Nie sposób oczywiście w kilku zdaniach przedstawić wszystkich niuansów wprowadzenia wspólnej waluty, ale można zwrócić uwagę na jeden szczególny jej aspekt, który jest praktycznie pomijany w polskim dyskursie. Chodzi o to, że waluta euro jest nie tylko połączeniem danego regionu jednym środkiem wymiany, lecz także wprowadzeniem przymusowej politycznej instytucji, jaką jest Europejski Bank Centralny, która decyduje o prowadzonej polityce monetarnej. Nie można wobec tego zapominać, że dyskusja o euro, to także dyskusja o polityce, a nie tylko gospodarce.
Jabłecki: PO kontra podatek Belki
W ostatniej kampanii wyborczej Platforma Obywatelska jednym ze swych liberalnych postulatów uczyniła zniesienie podatku od zysków kapitałowych, tzw. podatku Belki. Niestety już po dojściu partii do władzy projekt natrafił na ostry sprzeciw przede wszystkim ministra finansów Jacka Rostowskiego, który argumentował, że takie rozwiązanie faworyzowałoby ludzi bogatych pozwalając im płacić „efektywnie niższe podatki”. W końcu w sprawę zaangażował się osobiście premier Donald Tusk, który wysunął kompromisową propozycję, aby utrzymać podatek od zysków z inwestycji giełdowych, ale znieść ten, który nakłada się na odsetki z lokat i rachunków bankowych.
Rothbard: Relacje międzyludzkie: agresja a własność
Omawialiśmy dotychczas wolne społeczeństwo, społeczeństwo oparte na pokojowej współpracy i dobrowolnych relacjach międzyludzkich. Istnieje jednak inny, przeciwstawny rodzaj relacji interpersonalnych: użycie przemocy i agresji przez jednego człowieka wobec drugiego. Przez przemoc rozumiemy akt naruszenia własności należącej do innej osoby, która nie wyraziła na to zgody. Agresja może być wymierzona we własność ciała (jak to się dzieje w przypadku napaści cielesnej) lub dóbr materialnych (w przypadku kradzieży i wtargnięcia na czyjąś posiadłość). W każdym z tych przypadków, napastnik narzuca swoją wolę – pozbawia innego człowieka wolności działania i ogranicza jego naturalne prawo do samoposiadania.
Machaj: Krzywouprawnienie
Często środowiska feministyczne podnoszą wrzask, że kobiety na tych samych stanowiskach zarabiają o ileś tam procent mniej niż mężczyźni. Milcząco przyjmują, iż jest to wynik jakiegoś zagadkowego męskiego spisku, wymierzonego prosto w płeć piękną. Tymczasem wystarczy jedynie szczypta zdrowego rozsądku, aby zrozumieć ekonomiczne przyczyny tego stanu rzeczy.
Rothbard: Relacje międzyosobowe — dobrowolna wymiana
Jeśli ktoś chce w pełni zrozumieć, jak wiele zawdzięczamy wymianie, niech pomyśli, co by się stało, gdyby w dzisiejszych czasach nagle zabroniono dokonywać wymiany czegokolwiek z kimkolwiek. Każdy zostałby zmuszony produkować wszystkie dobra i świadczyć wszystkie usługi sam sobie. Nie trudno sobie wyobrazić chaos, jaki by nastał w rezultacie – znaczną część ludzkiej rasy czekałaby śmierć z głodu, a pozostałych powrót do prymitywnych metod przetrwania.
Rothbard: Robinsonowska filozofia społeczna
Jednym z najczęściej wyśmiewanych modeli klasycznej ekonomii jest „ekonomia Robinsona Crusoe” – analiza sytuacji człowieka odizolowanego od innych, który samotnie musi sobie radzić z naturą. Tymczasem ten na pozór „nierealistyczny” model jest bardzo ważny, a wręcz niezastąpiony. Abstrahując w początkowej fazie od relacji interpersonalnych, uzyskujemy przejrzysty obraz przy analizie tego, w jaki sposób człowiek próbuje sobie radzić sobie z naturą. Co więcej, wnioski, jakie płyną z analizy „człowiek wobec natury” można rozwinąć i zastosować do „rzeczywistego świata”.
Machaj: Fetysz podatku liniowego
Raz na jakiś czas, zwłaszcza gdy dochodzi do zmiany ekipy rządzącej, na wierzch wypływają fetyszyści podatku liniowego; bezkrytyczni jego zwolennicy, którzy starają się forsować pogląd jakoby jednolita liniowa stawka podatku dochodowego była świetnym rozwiązaniem gospodarczym. Nie jest oczywiście tak, że w tym, co mówią nie ma żadnej prawdy – wprost przeciwnie, często mają rację, jeśli chodzi o fundamenty, a dopiero w szczegółach kryje się diabeł.
Krzyżanowski: Etatyzm w Polsce
Poplecznicy etatyzmu początkowo zdawali sobie sprawę tylko z tego, że ich program przeciwstawia się liberalizmowi gospodarczemu. Tok wypadków, współzależność wszystkich zjawisk społecznych doprowadzała do zwalczania wszelkiego liberalizmu politycznego. W tym stanie rzeczy poplecznicy etatyzmu powoli zauważyli, że podkopują demokrację parlamentarną. Poczęli przyznawać, że ich program obejmuje ograniczenie nie tylko liberalizmu gospodarczego, ale także demokracji parlamentarnej w imię ostatecznego ugruntowania prawdziwej demokracji.
Machaj: Eksport ponad wszystko
Kandydat na wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego, Witold Koziński, zapowiedział niedawno, że w przypadku dalszego umocnienia się złotówki, nie należy wykluczyć możliwości przeprowadzenia interwencji walutowych. Interwencji, które ją osłabią i wspomogą eksport. Uzupełnijmy jego wypowiedź, pokazując, jakie wiążą się z tą operacją koszty, o których nie raczył wspomnieć.
Hayek: Czy możemy jeszcze uniknąć inflacji?
Działania związków zawodowych w wysoko uprzemysłowionych krajach mogły doprowadzić do sytuacji, w której jedynym efektywnym środkiem do zapewnienia zarówno wzrostu, jak i względnie wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia, jest inflacja. Ale nie znaczy to wcale, że inflacja jest w normalnych warunkach – a w szczególności w słabiej rozwiniętych krajach – konieczna do wzrostu, lub ma na niego pozytywny wpływ. Żadna z wielkich potęg przemysłowych współczesnego świata nie osiągnęła swojej pozycji w okresach deprecjacji pieniądza.
Heydel: Czy i jak wprowadzić liberalizm ekonomiczny?
Postulat liberalizmu wynika, z logiczną koniecznością, z uznania zasady maksimum dochodu netto za cel polityki ekonomicznej. Dlatego każdy, kto chce walczyć z liberalizmem, musi wpierw zbić najpierw tę zasadę. Każda krytyka, która zasadę dochodu netto przyjmuje, a wysuwa ekonomiczne zastrzeżenia przeciw wprowadzaniu liberalizmu, jest godnym pożałowania nieporozumieniem. Ci zaś, którzy twierdzą, że z takich czy innych względów polityka gospodarcza Polski nie może być zmieniona, ponoszą odpowiedzialność za jej nędzę, za niski poziom kultury i za pozostawanie coraz bardziej w tyle nie tylko w wyścigu pracy, ale i wyścigu żelaza i w wyścigu krwi.
Machaj: Źli doradcy
Prezes Giełdy Papierów Wartościowych Ludwik Sobolewski zaskoczył niedawno świat finansów swoimi groźbami i krytykowaniem polskich analityków, którzy przestrzegali przed korektą na rynku finansowym i spadkami na giełdzie. Zgłosił się nawet ze swoimi żalami do Komisji Nadzoru Finansowego, przekazując wyrazy głębokiego ubolewania nad tymi prognozami analityków, które nie widzą w świetlanych barwach przyszłości jego firmy.
Machaj: Mises - dogmatyk?
Jedną z bardziej znanych legend jest ta o Misesie nietolerancyjnym i dogmatycznym, zupełnie nie akceptującym odrębności poglądów. Głównym dowodem przeciw niemu ma być to, że w trakcie jednej z debat Mont Pelerin Society (podobno stowarzyszenia klasycznych liberałów) Austriak wstał i powiedział stanowczym głosem: „Jesteście bandą socjalistów”, po czym opuścił pokój. O zdarzeniu tym opowiedział jeden z uczestników owego spotkania Milton Friedman, który ze względu na ogromną niechęć do austriackiej teorii starał się podkreślać rzekomą nietolerancyjność Misesa wobec ludzi o odmiennych przekonaniach.
